Cần test năng lực phát triển của trẻ khi con có những biểu hiện này

Năng lực phát triển của trẻ trong xã hội ngày nay là vô cùng quý giá. Tuy nhiên để thúc đẩy nó cần có sự chăm sóc và khuyến khích đúng cách từ gia đình, trường học và cộng đồng. Do đó, việc tạo điều kiện thuận lợi, môi trường an toàn và đầy đủ sự hỗ trợ có thể giúp trẻ phát triển mạnh mẽ từ thể chất đến trí tuệ và tinh thần.

Năng lực phát triển của trẻ là gì? Yếu tố hình thành

Năng lực phát triển của trẻ là tổng hợp của khả năng của trẻ trong việc thực hiện các hoạt động khác nhau bao gồm khả năng vận động, nhận thức, ngôn ngữ, giao tiếp xã hội và cảm xúc.

Năng lực phát triển của trẻ bị ảnh hưởng bởi một loạt các yếu tố, trong đó môi trường đóng vai trò quan trọng nhất. Gia đình, nhà trường và cộng đồng mà trẻ tiếp xúc hàng ngày là nơi mang lại nền tảng thiết yếu cho sự phát triển toàn diện của trẻ.

Bên cạnh đó, di truyền là yếu tố định hình tiềm năng phát triển của trẻ, nhưng chúng cũng phụ thuộc vào mức độ sức khỏe và môi trường sinh sống. Sức khỏe tốt là điều kiện cần thiết để trẻ có thể tham gia hoạt động học tập và vui chơi một cách tích cực, từ đó tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện.

Ngoài ra, một môi trường an toàn, có sự hỗ trợ và động viên giúp trẻ học hỏi và phát triển tốt hơn. Sự chăm sóc và giáo dục từ gia đình cùng nhà trường giúp trẻ tiếp cận kiến thức và kỹ năng cần thiết để thành công trong cuộc sống. Chúng cũng đảm bảo điều kiện thuận lợi để trẻ được chăm sóc và giáo dục tốt nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện.

Những giai đoạn nhận biết năng lực phát triển của trẻ

Quá trình phát triển năng lực của trẻ từ sơ sinh đến 6 tuổi được chia thành ba giai đoạn, mỗi giai đoạn tập trung vào việc phát triển một loại năng lực gồm năng lực tiếp nhận (cảm giác), năng lực biểu hiện (năng lực sáng tạo) và năng lực tư duy (kỹ năng). Chúng đóng vai trò xây dựng nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ.

1. Giai đoạn 1 – Phát triển năng lực tiếp nhận

Trong giai đoạn này, trẻ sơ sinh đến nửa năm sau sinh phát triển năng lực tiếp nhận thông qua các giác quan của mình. Từ lúc mới sinh, trẻ bắt đầu tiếp xúc với thế giới xung quanh thông qua thị giác, thính giác, xúc giác, vị giác và khứu giác. Bé học cách nhận biết và phản ứng với các kích thích từ môi trường xung quanh như âm thanh, ánh sáng,…. Việc tạo ra môi trường an toàn và đầy kích thích ở giai đoạn này cho trẻ rất quan trọng để khuyến khích sự phát triển của các giác quan.

2. Giai đoạn 2 – Phát triển năng lực sáng tạo

Từ nửa năm sau sinh đến 3 tuổi, trẻ bắt đầu thể hiện sự sáng tạo và khám phá thế giới xung quanh thông qua hoạt động chơi và giao tiếp. Bé bắt đầu học cách sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý kiến, cảm xúc và nhu cầu của mình. Con cũng bắt đầu phát triển kỹ năng xã hội bằng cách tương tác với người khác và học cách giải quyết xung đột. Trong giai đoạn này, tạo cơ hội cho trẻ tham gia hoạt động chơi tự do và hướng dẫn xây dựng kỹ năng xã hội và ngôn ngữ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

3. Giai đoạn 3 – Phát triển năng lực tư duy

Giai đoạn từ 3 – 6 tuổi là thời kỳ phát triển năng lực tư duy của trẻ, nơi bé bắt đầu phát triển khả năng tư duy logic, sự hiểu biết và giải quyết vấn đề. Trẻ bắt đầu học các kỹ năng cơ bản như đếm, phân loại, so sánh và phân biệt các khái niệm. Con cũng phát triển khả năng tư duy trừu tượng và sáng tạo thông qua hoạt động nghệ thuật, trò chơi nhập vai và xây dựng. Việc mang đến cho trẻ trải nghiệm học tập thú vị giúp phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo tốt hơn.

Biểu hiện nên cân nhắc đưa trẻ đi kiểm tra năng lực phát triển

Việc test năng lực phát triển của trẻ là vô cùng quan trọng để giúp cha mẹ và giáo viên đánh giá được mức độ phát triển của con và có biện pháp can thiệp kịp thời nếu gặp phải vấn đề. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết nên đưa con đi test:

1. Về vận động

Nếu trẻ chậm biết thực hiện các kỹ năng vận động sau đây này so với độ tuổi phát triển trung bình, đó có thể là dấu hiệu cho thấy trẻ cần được kiểm tra:

• Chậm biết lẫy: Thường trẻ sơ sinh sẽ biết lẫy vào khoảng 3 – 4 tháng tuổi. Nếu trẻ qua 6 tháng tuổi mà vẫn chưa biết lẫy thì cha mẹ cần đưa đi kiểm tra.
• Chậm biết bò: Trẻ thường biết bò vào khoảng 6 – 10 tháng tuổi. Nếu qua 12 tháng tuổi mà con vẫn chưa biết bò, điều này có thể đáng lo ngại.
• Chậm biết đi: Nếu trẻ bước sang 18 tháng tuổi mà vẫn chưa biết đi, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Chậm biết cầm nắm đồ vật: Trẻ không thể cầm nắm đúng cách khi được 6 tháng tuổi là biểu hiện chậm năng lực phát triển.
• Hay va vấp, té ngã: Trẻ thường xuyên va vấp vào đồ vật xung quanh hoặc té ngã khi di chuyển có thể cho thấy vấn đề về phát triển vận động.
• Gặp khó khăn khi leo cầu thang: Trẻ trên 2 tuổi thường có thể leo cầu thang một cách tự tin, nếu con gặp khó khăn đáng kể thì phụ huynh nên lưu ý hơn.
• Gặp khó khăn khi cầm bút viết: Từ 3 – 4 tuổi trẻ bắt đầu cầm bút một cách chắc chắn và vẽ những nét đơn giản. Nếu con không thể thực hiện chúng đúng cách khi đến độ tuổi này, có thể cần được kiểm tra.
• Ném bóng gặp khó khăn: Trẻ từ 2 – 3 tuổi có khả năng ném bóng tương đối chính xác. Vì vậy trẻ không thể ném bóng đúng cách có thể là dấu hiệu cơ bắp của trẻ yếu.
• Khó khăn khi dùng sức: Nếu trẻ gặp khó khăn đáng kể trong các hoạt động yêu cầu sức mạnh cơ bắp như mở nắp chai, vặn nút, đứng dậy từ tư thế ngồi, phụ huynh nên xem xét việc kiểm tra năng lực phát triển của trẻ.

2. Về nhận thức

Khi trẻ bắt đầu biểu hiện những dấu hiệu không bình thường trong phát triển, đặc biệt là liên quan đến nhận thức, đây là lúc cha mẹ cần cân nhắc đưa con đi test năng lực phát triển. Các dấu hiệu này có thể là:

• Chậm phát triển ngôn ngữ: Con có thể chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ, thể hiện qua việc trẻ chậm nói, sử dụng vốn từ ít ỏi, nói lắp. Đồng thời gặp khó khăn khi hiểu và làm theo hướng dẫn.
• Khó khăn trong học tập: Trẻ gặp khó khăn trong học tập như ghi nhớ thông tin, học ngoại ngữ, giải toán. Các khả năng học tập cơ bản cũng không phát triển như mong đợi.
• Thiếu khả năng tập trung: Con thường xuyên mất tập trung và không thể ngồi yên một chỗ trong thời gian dài. Thiếu tập trung có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập và hoàn thành các nhiệm vụ hàng ngày.
• Hành vi bất thường: Bé thể hiện các hành vi bất thường như cáu kỉnh, hung hăng, lo lắng, sợ hãi. Các biểu hiện này có thể là dấu hiệu của sự căng thẳng hoặc vấn đề tâm lý khác.

3. Về giao tiếp xã hội

Giao tiếp xã hội là một kỹ năng quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em. Tuy nhiên, không phải lúc nào các em cũng phát triển tốt về khả năng này.

• Gặp khó khăn trong giao tiếp: Trẻ gặp khó khăn khi tiếp xúc và tương tác với người khác với biểu hiện ít nói, ít cười, ngại ngùng khi giao tiếp. Nguyên nhân có thể là do trẻ tự ti, lo lắng về phản ứng của người khác, thiếu tự tin vào bản thân.
• Trẻ thiếu kỹ năng xã hội: Trẻ có thể thiếu kỹ năng xã hội cơ bản như cách chia sẻ đồ chơi, giải quyết mâu thuẫn do thiếu kiên nhẫn, khả năng hiểu biết về cảm xúc của người khác.
• Trẻ có hành vi chống đối xã hội: Một số trẻ có thể phát triển hành vi chống đối xã hội như nói dối, trộm cắp, thậm chí là đánh bạn. Những hành vi này thường là dấu hiệu của sự thiếu quan tâm hoặc vấn đề tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu, chấn thương tâm lý.

4. Các vấn đề khác

Khi con có những vấn đề đặc biệt khác thì việc đưa bé đi test năng lực phát triển là một quyết định quan trọng.

• Trẻ sinh non: Trẻ sinh non thường đối diện với nguy cơ phát triển không bình thường về các vấn đề sức khỏe như thiếu máu, thiếu oxy trong não, ảnh hưởng đến sự phát triển của trí não.
• Tiền sử rối loạn phát triển: Nếu trong gia đình có trường hợp rối loạn phát triển như tự kỷ, tăng động giảm chú ý (ADHD) hoặc khuyết tật phát triển, trẻ có nguy cơ cao hơn để thừa hưởng các vấn đề tương tự.

Các hoạt động giúp phát triển năng lực của trẻ dễ dàng thực hiện

Phát triển năng lực cho trẻ là một quá trình vừa quan trọng vừa là một trải nghiệm đầy ý nghĩa cho cả gia đình. Dưới đây là một số hoạt động cụ thể giúp trẻ phát triển toàn diện:

• Khuyến khích trẻ thường xuyên tham gia vào các hoạt động như chạy nhảy, đá bóng, bơi lội để tăng cường sức khỏe và phát triển cơ bắp
• Tạo điều kiện cho trẻ khám phá mà không lo ngại về sự an toàn tại nhà cửa, sân vườn đến trường học
• Đảm bảo trẻ có các dụng cụ như bóng, xe đạp để thể hiện sự năng động một cách an toàn
• Tạo cho trẻ thói quen đọc sách và tham gia vào các trò chơi như xếp hình để kích thích sự tưởng tượng cùng khả năng giải quyết vấn đề
• Tạo cơ hội cho trẻ khám phá và học hỏi thông qua các hoạt động như tham quan, xem phim
• Dành nhiều thời gian nói chuyện và đọc sách với trẻ để bé để phát triển vốn từ và kỹ năng giao tiếp
• Nên khuyến khích trẻ cùng hát và đọc thơ để phát triển khả năng ngôn ngữ
• Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nhóm để phát triển kỹ năng giao tiếp và hợp tác
• Dạy trẻ các kỹ năng chia sẻ và hợp tác trong môi trường xã hội
• Hướng dẫn trẻ nhận biết và thể hiện cảm xúc một cách lành mạnh, tự tin
• Dạy trẻ kỹ năng tự quản lý cảm xúc của mình khi gặp thách thức trong cuộc sống
• Tạo không gian an toàn để trẻ có thể chia sẻ cảm xúc và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân yêu

Năng lực phát triển của trẻ luôn đặc biệt ở mỗi em. Để giúp trẻ phát triển, gia đình, nhà trường và xã hội cần tạo điều kiện cho các em được vận động, học hỏi và giao tiếp tốt. Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ em phát triển một cách toàn diện là chúng ta đang mở ra cơ hội thành công trong tương lai cho trẻ.

Có thể bạn quan tâm:

• Các cột mốc phát triển về ngôn ngữ và giao tiếp ở trẻ cần biết
• Chứng Rối loạn phát triển lan tỏa ở trẻ em (PDD-NOS)
• Trẻ chậm phát triển tâm thần: Phân loại mức độ và điều trị