Trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói không?

Trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói không? Đây là một câu hỏi mà nhiều bậc phụ huynh quan tâm khi đối diện với việc nuôi dưỡng con mình và đặt ra thách thức đáng kể cho gia đình cùng chuyên gia y tế. Đồng thời, nó cũng là một lời nhắc nhở về sự cần thiết phải nhận diện sớm và can thiệp kịp thời các vấn đề phát triển của trẻ từ giai đoạn sơ sinh.

Trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói không?

Trẻ sinh non là những bé sinh ra trước 37 tuần thai và thường có nguy cơ chậm phát triển ngôn ngữ hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Điều này đặc biệt đúng khi trẻ sinh non dưới 32 tuần tuổi với tỷ lệ trẻ sinh non chậm nói có thể lên đến 50%.

1. Dấu hiệu trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói

Có một số dấu hiệu mà phụ huynh và người chăm sóc cần chú ý để nhận biết xem trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói hay không.

• Trẻ không thể bập bẹ hoặc ê a vào lúc 6 tháng tuổi
• Trẻ không nói được từ đơn giản khi đã 12 tháng tuổi
• 18 tháng tuổi trẻ vẫn không nói được câu đơn giản
• Gặp khó khăn để hiểu ngôn ngữ do không tuân theo hướng dẫn đơn giản, không phản ứng khi được gọi tên hoặc không hiểu các câu hỏi đơn giản
• Gặp khó khăn như không giao tiếp bằng mắt, không sử dụng cử chỉ tay, không tỏ ra thích thú khi giao tiếp
• Trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm như nói lắp, nói ngọng, nói giọng mũi.

2. Nguyên nhân chậm nói ở trẻ sinh non

Các nguyên nhân cụ thể có thể dẫn đến tình trạng chậm nói ở trẻ sinh non bao gồm:

• Não bộ chưa hoàn thiện: Não bộ của trẻ sinh non thường chưa phát triển hoàn thiện như trẻ sinh đủ tháng, dẫn đến khả năng tiếp nhận ngôn ngữ và giao tiếp bị ảnh hưởng.
• Cân nặng thấp khi sinh: Trẻ sinh non thường có cân nặng thấp hơn và gây ra ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện bao gồm cả phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
• Các vấn đề sức khỏe: Vấn đề sức khỏe như nhiễm trùng, bệnh tim bẩm sinh, bại não, các rối loạn di truyền có thể ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển ngôn ngữ.
• Môi trường thiếu kích thích ngôn ngữ: Môi trường xung quanh không mang lại sự kích thích và tương tác ngôn ngữ cũng là một nguyên nhân có thể gây chậm nói ở trẻ sinh non.

3. Những ảnh hưởng của việc trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói

Chậm nói không chỉ là vấn đề cá nhân, mà còn ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống của trẻ sinh non. Khi gặp khó khăn trong giao tiếp, trẻ có thể cảm thấy cô đơn và thiếu tự tin, đặc biệt khi không thể tham gia vào cuộc trò chuyện như bạn bè cùng trang lứa. Việc thiếu tự tin này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng hòa nhập xã hội và tương tác với môi trường xung quanh.

Ngoài ra, khả năng tiếp thu và học tập của trẻ cũng bị ảnh hưởng do  không thể hiểu và nắm bắt được nội dung bài giảng từ giáo viên. Điều này có thể gây ra sự tụt hậu trong học vấn so với các bạn cùng trang lứa.

Lưu ý đặc biệt cho gia đình có trẻ sinh non chậm nói

Đối với gia đình có trẻ sinh non chậm nói, cần chú ý đặc biệt để việc phát triển ngôn ngữ của trẻ được đảm bảo một cách tốt nhất. Việc này đòi hỏi sự nhận thức và hành động kịp thời từ phía cha mẹ, người chăm sóc cũng như cộng đồng.

1. Đưa trẻ đến bác sĩ

Nếu trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói, cha mẹ nên đưa con đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các biện pháp can thiệp sớm có thể giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ và giao tiếp, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bác sĩ chuyên khoa có thể đề nghị thực hiện các xét nghiệm sau để đưa ra chẩn đoán chính xác và có biện pháp chữa trị kịp thời:

• Xét nghiệm thính lực: Để kiểm tra khả năng nghe của trẻ, giúp xác định các vấn đề về thính lực gây ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của trẻ.
• Xét nghiệm sàng lọc di truyền: Đây là loại xét nghiệm được sử dụng để kiểm tra các rối loạn di truyền có thể ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nó giúp xác định có yếu tố di truyền nào đang gây ra vấn đề chậm nói của trẻ sơ sinh hay không.
• Chụp MRI não: Là phương pháp được sử dụng để kiểm tra các bất thường về cấu trúc não gây ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

2. Tham gia các chương can thiệp sớm

Cho bé tham gia vào các chương trình can thiệp sớm là bước quan trọng giúp trẻ sinh non cải thiện khả năng ngôn ngữ và phát triển toàn diện. Các chương trình này đa dạng và có thể tùy chỉnh để phù hợp với nhu cầu cụ thể của mỗi trẻ. Dưới đây là một số phương pháp can thiệp sớm phổ biến:

Âm ngữ trị liệu: 

Trong âm ngữ trị liệu, chuyên gia sẽ đánh giá tình trạng ngôn ngữ của trẻ và tạo ra chương trình can thiệp đặc biệt bao gồm các bài tập như phát âm, luyện giọng, cải thiện ngữ pháp và từ vựng, cùng với việc phát triển kỹ năng giao tiếp. Âm ngữ trị liệu còn hỗ trợ trẻ phát triển các kỹ năng ngôn ngữ bao gồm:

• Kỹ năng vận động khẩu hình giúp trẻ điều khiển cơ miệng và lưỡi để phát âm chính xác và rõ ràng.
• Kỹ năng ngôn ngữ giúp trẻ hiểu được và sử dụng ngôn ngữ linh hoạt bao gồm từ vựng, ngữ pháp và cấu trúc câu.
• Kỹ năng giao tiếp với các buổi trị liệu giúp trẻ sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp một cách hiệu quả trong các tình huống giao tiếp hàng ngày, giao tiếp xã hội và học tập.

Can thiệp nghe:

• Sử dụng máy trợ thính: Đây là thiết bị giúp khuếch đại âm thanh để trẻ có thể nghe rõ hơn, hỗ trợ trong việc phát triển ngôn ngữ.
• Cấy ốc tai: Quá trình phẫu thuật này đặt một thiết bị nhỏ trong tai của trẻ để giúp trẻ nhận biết âm thanh và cải thiện khả năng ngôn ngữ.
• Liệu pháp ngôn ngữ thính giác: Can thiệp này giúp trẻ học cách hiểu và sử dụng ngôn ngữ trong môi trường có tiếng ồn, tăng khả năng giao tiếp.

Can thiệp nhận thức:

• Liệu pháp nghề nghiệp: Phương pháp này giúp trẻ phát triển các kỹ năng vận động cần thiết cho giao tiếp bằng cách thể hiện ý tưởng và cảm xúc thông qua hình vẽ và viết lách.
• Liệu pháp ngôn ngữ: Can thiệp này tập trung phát triển kỹ năng ngôn ngữ của trẻ bao gồm từ vựng, ngữ pháp và cấu trúc câu. Qua việc thực hành nói, viết và giao tiếp, trẻ có thể nâng cao khả năng diễn đạt và hiểu biết ngôn ngữ.
• Liệu pháp tâm lý: Liệu pháp này giúp trẻ giải quyết các vấn đề cảm xúc có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp. Thông qua xử lý cảm xúc và tạo ra môi trường thoải mái để thể hiện bản thân, trẻ có thể tăng cường khả năng giao tiếp và tương tác xã hội.

3. Bổ sung dưỡng chất

Trẻ sinh non cần được chăm sóc dinh dưỡng đặc biệt để phát triển não bộ và hệ thần kinh, từ đó giúp cải thiện khả năng ngôn ngữ. Đây là một số loại thực phẩm mà cha mẹ nên bổ sung vào chế độ dinh dưỡng của trẻ:

• Sữa mẹ cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ với các chất quan trọng như DHA, ARA, taurine và choline
• Nếu không thể cho trẻ bú mẹ hoàn toàn, sữa công thức dành riêng cho trẻ sinh non có khả năng bổ sung dưỡng chất cần thiết như DHA, ARA, taurine, choline, vitamin và khoáng chất
• Thực phẩm giàu DHA và ARA như cá hồi, cá thu, cá ngừ, quả óc chó, hạt chia có thể được bổ sung vào chế độ ăn uống của trẻ
• Các loại thực phẩm như thịt gà, thịt bò giàu taurine cần thiết cho sự phát triển não bộ và thị giác của trẻ.
• Thực phẩm giàu choline như trứng, gan, cá, đậu giúp cải thiện trí nhớ và khả năng học tập
• Đảm bảo trẻ được cung cấp đủ vitamin và khoáng chất thông qua các loại thực phẩm đa dạng như Vitamin B12, sắt, kẽm,…

4. Lối sống lành mạnh

Để tạo dựng môi trường tốt nhất cho sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ sinh non, việc lên kế hoạch cho lối sống lành mạnh như đảm bảo giấc ngủ, khuyến khích hoạt động thể chất và chăm sóc sức khỏe sẽ mang đến nền tảng vững chắc cho trẻ phát triển khả năng này.

Đảm bảo chất lượng ngủ:

• Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc hàng ngày với khoảng thời gian cần thiết tương ứng với từng độ tuổi
• Xây dựng thói quen ngủ đều đặn bằng việc đi ngủ và thức dậy cố định mỗi ngày
• Tạo môi trường, không gian ngủ yên tĩnh, thoải mái và tối mát
• Hạn chế việc cho trẻ ngủ quá nhiều vào ban ngày

Hoạt động thể chất:

• Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động thể chất thường xuyên phù hợp với độ tuổi của mình như bóng đá, bóng rổ, cầu lông,…
• Tạo điều kiện cho trẻ tham gia hoạt động ngoài trời như đi dạo, chơi các trò chơi ngoài trời

Chăm sóc sức khỏe:

• Nên đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ
• Đảm bảo trẻ được tiêm phòng đầy đủ theo lịch và chỉ dẫn của bác sĩ
• Vệ sinh cá nhân cho trẻ thường xuyên và tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi

5. Dạy trẻ phát triển ngôn ngữ

Ngoài việc bổ sung dinh dưỡng và lối sống lành mạnh, cha mẹ cũng cần chú ý đến các yếu tố như kích thích ngôn ngữ để giúp trẻ sinh non phát triển khả năng này tốt nhất.

• Nói chuyện với trẻ thường xuyên: Tương tác là một phương pháp hiệu quả để phát triển ngôn ngữ. Cha mẹ nên sử dụng ngôn từ đơn giản, dễ hiểu và lặp lại nhiều lần. Đồng thời khuyến khích trẻ tham gia cuộc trò chuyện bằng cách đặt câu hỏi và kiên nhẫn trả lời câu hỏi của con. Có thể sử dụng bài hát, câu thơ để thu hút sự chú ý của trẻ và giúp con ghi nhớ từ vựng.
• Đọc sách cho trẻ nghe: Đọc sách giúp trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ và mở rộng vốn từ vựng tốt hơn. Phụ huynh nên chọn sách có hình ảnh đẹp, màu sắc nổi bật và nội dung phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Khi đọc sách, cha mẹ nên thể hiện cảm xúc và cử chỉ tương ứng nội dung để thu hút sự chú ý của trẻ. Ngoài ra có thể khuyến khích trẻ tương tác với hình ảnh hoặc nội dung trong sách thông qua đặt câu hỏi.
• Chơi trò chơi với trẻ: Có nhiều trò chơi khuyến khích trẻ giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ như trò chơi ú òa, trò chơi gọi tên đồ vật, xếp hình,…. Cha mẹ có thể tham gia chơi cùng trẻ để tạo bầu không khí vui vẻ và thoải mái.
• Tạo môi trường kích thích ngôn ngữ: Người lớn có thể bật nhạc cho trẻ nghe, cho bé xem chương trình truyền hình giáo dục hoặc cho con chơi với bạn bè cùng lứa tuổi. Nhưng lưu ý hạn chế thời gian trẻ dành cho các thiết bị điện tử này bởi chúng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Việc nhận biết vấn đề “Trẻ sinh non có nguy cơ chậm nói không?” và có sự can thiệp kịp thời từ gia đình cùng cộng đồng là vô cùng cần thiết. Điều này không chỉ giúp cải thiện khả năng ngôn ngữ của trẻ mà còn tạo ra cơ hội phát triển toàn diện cho tương lai sau này.

Có thể bạn quan tâm:

• Hội chứng Einstein: Trẻ chậm nói nhưng rất thông minh, sáng dạ
• Trẻ chậm nói có phải kém thông minh? Chuyên gia giải đáp
• 7 loại sữa dành cho trẻ chậm nói hỗ trợ bé nhanh biết nói