Phân biệt chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) và giảm chú ý (ADD) ở trẻ

Tăng động giảm chú ý và giảm chú ý ở trẻ là những vấn đề phổ biến mà nhiều gia đình đang phải đối mặt. Sự khó khăn khi tập trung, kiểm soát hành vi và duy trì sự chú ý là những thách thức không nhỏ trong học tập, đồng thời ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của trẻ.

Sự khác nhau giữa tăng động giảm chú ý (ADHD) và giảm chú ý (ADD) ở trẻ

Chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) là một tình trạng thần kinh phổ biến, ảnh hưởng đến khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và điều chỉnh cảm xúc của trẻ em. Trong khi đó, giảm chú ý (ADD) được xem là một dạng của ADHD nhưng không bao gồm các triệu chứng hiếu động và bốc đồng.

Tuy nhiên vẫn có các điểm khác biệt chính giữa ADHD và ADD cụ thể như sau:

1. Hiếu động và bốc đồng

Đặc điểm dễ nhận biết nhất giữa ADHD và ADD chính là mức độ hiếu động và bốc đồng. Trẻ mắc ADHD thường biểu hiện sự hiếu động quá mức, không thể ngồi yên một chỗ, luôn bồn chồn, hay nói chen ngang và hành động mà không suy nghĩ. Ngược lại, trẻ em mắc ADD không biểu hiện rõ rệt các triệu chứng hiếu động và bốc đồng. Các em có thể ngồi yên, nhưng gặp khó khăn lớn khi phải duy trì sự tập trung vào một nhiệm vụ cụ thể.

2. Thiếu chú ý

Cả ADHD và ADD đều khiến trẻ gặp khó khăn để duy trì sự chú ý. Trẻ có thể dễ dàng mất tập trung, hay quên bởi các yếu tố xung quanh. Tuy nhiên, ở trẻ mắc ADD, việc tập trung có thể trở nên khó khăn và nghiêm trọng hơn. Các em thường không thể duy trì sự tập trung đủ lâu để hoàn thành các nhiệm vụ được giao, dẫn đến việc chậm trễ hoặc không hoàn thành nhiệm vụ hàng ngày.

3. Khả năng học tập

Khả năng học tập của trẻ mắc ADHD và ADD đều bị ảnh hưởng do vấn đề tập trung và ghi nhớ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức mới, theo dõi bài giảng và hoàn thành bài tập về nhà. Nhưng ở trẻ ADD, sự thiếu tập trung kéo dài làm giảm khả năng tiếp thu bài giảng một cách hiệu quả, dẫn đến việc trẻ có thể bị tụt lại phía sau so với các bạn cùng trang lứa trong quá trình học tập.

Nhầm lẫn giữa tăng động giảm chú ý và giảm chú ý ở trẻ có đáng lo?

Việc nhầm lẫn giữa tăng động giảm chú ý (ADHD) và giảm chú ý (ADD) ở trẻ có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống của trẻ. Sự nhầm lẫn này vừa ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ vừa tác động tiêu cực đến học tập, tâm lý, các mối quan hệ và tương lai sau này.

Trẻ gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức và ghi nhớ thông tin, dẫn đến kết quả học tập sa sút. Bên cạnh đó còn dễ bị xao nhãng bởi các yếu tố xung quanh, không thể hoàn thành bài tập. Việc thường xuyên quên lời dặn dò, quên đồ, làm mất đồ cũng ảnh hưởng đến việc học tập và sinh hoạt hàng ngày.

Tính bốc đồng, hiếu động hoặc thiếu tập trung khiến trẻ khó giao tiếp, kết bạn và duy trì các mối quan hệ. Những hành vi này có thể khiến trẻ bị bạn bè xa lánh, ảnh hưởng đến khả năng hòa nhập xã hội.

Trẻ em cũng dễ bị lo âu, trầm cảm, bực bội, cáu kỉnh do những khó khăn gặp phải trong học tập và giao tiếp. Các em có thể tự ti về bản thân do kết quả học tập sa sút và kỹ năng giao tiếp kém. Lo lắng khi không thể hòa nhập với bạn bè, thầy cô còn khiến trẻ cảm thấy buồn bã, chán nản, mất hứng thú với các hoạt động yêu thích.

Ngoài ra kỹ năng vận động của trẻ kém hơn so với bạn cùng trang lứa bởi những khó khăn khi phối hợp các cử chỉ và di chuyển. Điều này có thể làm trẻ cảm thấy tự ti và ngại tham gia vào các hoạt động thể chất.

Đặc biệt, trẻ thường xuyên mâu thuẫn với cha mẹ và thầy cô do những khó khăn trong học tập và hành vi dẫn đến nguy cơ cao mắc bệnh lý tâm thần như lo âu, trầm cảm, rối loạn nhân cách khi trưởng thành. Chúng có thể làm giảm cơ hội học lên cao và tìm kiếm việc làm trong tương lai của trẻ.

Khác biệt trong chẩn đoán tăng động giảm chú ý và giảm chú ý ở trẻ

Để chẩn đoán ADHD và ADD, yêu cầu trẻ phải có ít nhất 6 triệu chứng thiếu chú ý hoặc 6 triệu chứng hiếu động hay bốc đồng kéo kéo dài ít nhất 6 tháng. Các triệu chứng này phải ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động học tập, sinh hoạt hàng ngày hoặc các mối quan hệ xã hội của trẻ.

Đối với chẩn đoán ADHD:

• Thiếu chú ý: Trẻ dễ bị phân tâm, thường xuyên quên làm bài tập, mất đồ hoặc không chú ý đến chi tiết. Đồng thời gặp khó khăn trong việc tổ chức công việc hoặc hoàn thành nhiệm vụ.
• Hiếu động và bốc đồng: Trẻ thường xuyên không thể ngồi yên, nói quá nhiều, hành động mà không suy nghĩ, thường xuyên chen ngang vào cuộc trò chuyện hoặc trò chơi của người khác.
• Các triệu chứng phải xuất hiện trước 12 tuổi và không thể được giải thích bởi các bệnh lý khác như rối loạn lo âu,….

Đối với chẩn đoán ADD: 

• Đối với trẻ dưới 16 tuổi phải có ít nhất 6 triệu chứng thuộc nhóm “giảm chú ý” kéo dài ít nhất 6 tháng
• Các triệu chứng này phải xuất hiện sớm hơn 12 tuổi
• Các triệu chứng không thể giải thích bởi các nguyên nhân khác như rối loạn tâm trạng, rối loạn lo âu, chấn thương não hoặc thiếu ngủ.

Can thiệp tăng động giảm chú ý ở trẻ hiệu quả

Việc can thiệp vào chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ em cần được thực hiện một cách toàn diện, kết hợp giữa nhiều phương pháp khác nhau để đạt hiệu quả tốt nhất.

1. Sử dụng thuốc điều trị

Thuốc kích thích tâm thần như Methylphenidate (Ritalin, Concerta) và Amphetamine (Adderall, Vyvanse) là những lựa chọn phổ biến trong điều trị ADHD. Các loại thuốc này hoạt động bằng cách tăng cường sự tập trung, giảm bớt hiếu động và bốc đồng, từ đó cải thiện hành vi và chất lượng học tập của trẻ.

Trong trường hợp trẻ không có phản ứng tốt với loại thuốc trên, thuốc không kích thích có thể được sử dụng dù tác dụng chậm và nhẹ hơn. Atomoxetine (Strattera) và guanfacine (Intuniv) là hai loại phổ biến được sử dụng để điều trị ADHD.

Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được thực hiện theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ dựa trên tình trạng cụ thể của từng trẻ để lựa chọn loại thuốc và liều lượng phù hợp.

2. Chiến lược can thiệp hành vi

Can thiệp hành vi là một phương pháp quan trọng trong việc điều trị chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ giúp cải thiện hành vi và tăng cường kỹ năng quản lý. Các chiến lược này thường bao gồm:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT là phương pháp điều trị hiệu quả cho trẻ mắc ADHD bằng cách giúp trẻ nhận thức và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, cũng như dạy kỹ năng giải quyết vấn đề, quản lý cảm xúc và kiểm soát hành vi.
• Huấn luyện hành vi cha mẹ: Đây là một phương pháp điều trị khác giúp cải thiện hành vi của trẻ mắc ADHD. Cha mẹ được hướng dẫn các kỹ thuật quản lý hành vi của con hiệu quả, thiết lập quy tắc và kỳ vọng rõ ràng, khen thưởng hành vi tích cực và áp dụng hình phạt khi trẻ vi phạm quy tắc.
• Liệu pháp gia đình: Liệu pháp gia đình giúp cải thiện mối quan hệ giữa trẻ mắc tăng động giảm chú ý và gia đình, tạo môi trường tích cực và hỗ trợ trẻ phát triển thói quen tốt.

3. Điều trị thay thế

Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị thay thế nào được chứng minh hoàn toàn loại bỏ các triệu chứng của tăng động giảm chú ý ở trẻ. Tuy nhiên, có một số phương pháp đáng chú ý sau đây có thể mang lại lợi ích nhất định trong việc cải thiện tình trạng của trẻ:

• Đào tạo phản hồi thần kinh: Phương pháp này sử dụng máy ghi điện não đồ (EEG) để theo dõi hoạt động não của trẻ khi tập trung vào nhiệm vụ. Khi trẻ mất tập trung, máy sẽ phát ra tín hiệu để trẻ nhận biết và điều chỉnh hành vi của mình nhằm cải thiện hành vi, giảm bớt sự hiếu động và bốc đồng cũng như nâng cao chất lượng giấc ngủ.
• Liệu pháp nghệ thuật: Liệu pháp nghệ thuật giúp trẻ thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của mình một cách sáng tạo. Qua việc vẽ tranh, làm thủ công,… trẻ có thể tìm thấy cách giải tỏa cảm xúc và cải thiện kỹ năng giao tiếp. Điều này không chỉ giúp giảm bớt các vấn đề về hành vi mà còn hỗ trợ phát triển tâm lý lành mạnh.

4. Sự hỗ trợ từ gia đình

Hỗ trợ trẻ em mắc chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) và giảm chú ý (ADD) trong cuộc sống hàng ngày là vô cùng quan trọng nhằm giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. Sau đây là một số cách cụ thể và hiệu quả mà cha mẹ có thể áp dụng:

• Lập lịch trình hàng ngày: Lập lịch trình cụ thể hàng ngày như thức dậy, ăn uống, học tập, vui chơi và đi ngủ. Chúng giúp trẻ biết trước những gì sẽ diễn ra, từ đó dễ dàng thích nghi và thực hiện. Cha mẹ nên sử dụng các công cụ hỗ trợ như bảng ghi chú, đồng hồ báo thức để trẻ ghi nhớ và quản lý thời gian hiệu quả.
• Sắp xếp đồ đạc ngăn nắp: Người lớn giúp trẻ sắp xếp đồ đạc gọn gàng, ngăn nắp để dễ dàng tìm kiếm và hoàn thành công việc. Một không gian học tập và sinh hoạt sạch sẽ, ngăn nắp sẽ giúp trẻ tập trung hơn và giảm bớt sự phân tâm.
• Xây dựng quy tắc gia đình: Cùng trẻ xây dựng các quy tắc gia đình rõ ràng, phù hợp với lứa tuổi và khả năng của con. Giải thích cho trẻ hiểu hậu quả của việc vi phạm quy tắc và hệ thống phần thưởng phù hợp con nhận được khi tuân thủ. Đồng thời nên khen ngợi và động viên khi trẻ hoàn thành tốt nhiệm vụ hoặc tuân thủ quy tắc để khích lệ tinh thần.
• Khuyến khích hoạt động thể chất: Tạo điều kiện cho trẻ tham gia các hoạt động thể chất phù hợp như chơi thể thao, chạy bộ, bơi lội,…. Khuyến khích trẻ dành ít nhất 30 phút mỗi ngày cho hoạt động thể chất để giải phóng năng lượng, cải thiện khả năng tập trung và giảm bớt căng thẳng.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Xây dựng chế độ đầy đủ dinh dưỡng bao gồm protein, chất xơ, vitamin và khoáng chất. Hạn chế thức ăn nhanh, đồ ngọt, nước ngọt có ga. Thêm vào đó, chia nhỏ thành 5 – 6 bữa mỗi ngày để giúp trẻ kiểm soát lượng đường huyết ổn định. Đồng thời đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày để duy trì sự tỉnh táo và nhiều năng lượng.
• Phát triển kỹ năng giao tiếp: Dạy trẻ cách kết bạn, giao tiếp và ứng xử phù hợp với mọi người xung quanh. Đồng thời khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nhóm và hoạt động xã hội. Phụ huynh nên giúp trẻ học cách lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ cảm xúc. Và đặc biệt dạy trẻ cách nhìn nhận thái độ, ngôn ngữ cơ thể của người khác nhằm cải thiện giao tiếp và xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp.

Trong cuộc sống hiện đại, việc giúp đỡ trẻ vượt qua tình trạng tăng động giảm chú ý và giảm chú ý là một trách nhiệm quan trọng của gia đình và cả xã hội. Với sự kiên nhẫn, đồng hành và áp dụng các biện pháp phù hợp, chúng ta có thể giúp trẻ phát triển toàn diện và xây dựng một tương lai tươi sáng hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Tăng động là gì? Dấu hiệu trẻ bị tăng động và cách điều trị
• Trẻ quá hiếu động, nghịch ngợm: Mẹo khắc phục cực hay cho bố mẹ
• Phân biệt trẻ tăng động và hiếu động để can thiệp đúng, kịp thời