Tự kỷ và Trầm cảm: So sánh sự khác biệt và hướng khắc phục

Tự kỷ và trầm cảm là hai vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến rất hay bị nhầm lẫn bởi chúng có những đặc điểm, biểu hiện khá tương đồng. Tuy nhiên, đây là hai căn bệnh hoàn toàn khác nhau nên chúng ta cần phân biệt cụ thể và rõ ràng để đưa ra được biện pháp can thiệp phù hợp. 

Trong thực tế đã có không ít các trường hợp người bệnh nhầm lẫn và không thể phân biệt được rõ ràng giữa tự kỷ và trầm cảm. Tuy rằng giữa chúng có những biểu hiện và đặc điểm giống nhau nhưng hoàn toàn là hai vấn đề sức khỏe tâm thần khác biệt.

Tự kỷ và trầm cảm là hai căn bệnh nguy hiểm có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào mà không phân biệt về tuổi tác, giới tính, chủng tộc, giai cấp, địa vị xã hội. Theo nghiên cứu, tất cả chúng ta đều có nguy cơ khởi phát hai chứng bệnh này bởi nhiều nguyên nhân khác nhau.

Điểm chung cơ bản thường dễ nhầm lẫn giữa hai chứng bệnh này đó chính là trạng thái u buồn, chán nản, ngại giao tiếp, không có nhiều hứng thú đối với các hoạt động bên ngoài xã hội. Đặc biệt hơn, nếu tự kỷ và trầm cảm khởi phát sớm ở trẻ nhỏ thì các dấu hiệu này càng khó có thể phân biệt.

Đồng thời, cả hai đều có sức ảnh hưởng to lớn đối với sức khỏe, đời sống của người bệnh. Chúng có thể làm suy giảm và cản trở đến chất lượng đời sống của bệnh nhân, khiến họ bị hạn chế về nhiều khả năng sinh hoạt như học tập, giao tiếp, tương tác xã hội, tự chăm sóc sức khỏe cá nhân hoặc có nhiều trường hợp nghiêm trọng còn đe dọa đến tính mạng.

Chúng ta cần phải hiểu và biết cách phân biệt 2 loại bệnh này để có thể tìm ra biện pháp can thiệp phù hợp, giúp người bệnh mau chóng cải thiện sức khỏe và ổn định được chất lượng cuộc sống. Từ đó có thể hạn chế được các tác động tiêu cực đến sức khỏe và đời sống người bệnh.

Tự kỷ và trầm cảm là gì? Phân biệt thế nào?

Mặc dù có những điểm tương đồng nhưng tự kỷ và trầm cảm vẫn được xác định là hai căn bệnh hoàn toàn khác nhau về khái niệm, nguyên nhân, biểu hiện và cả cách can thiệp điều trị. Việc có thể nhận biết và phân biệt chính xác về các bệnh lý này sẽ giúp người bệnh dễ dàng xác định được hướng điều trị đúng đắn, nhờ đó mà quá trình phục hồi sức khỏe cũng đạt nhiều hiệu quả hơn.

Cụ thể, để nhận biết và phân biệt được tự kỷ, trầm cảm, bạn có thể dựa vào các yếu tố sau:

1. Khái niệm

1.1 Tự kỷ là gì?

Tự kỷ hay còn gọi rối loạn phổ tự kỷ là một chứng rối loạn phát triển thần kinh bao gồm nhiều rối loạn phức tạp liên quan đến sự phát triển của não bộ. Tình trạng này thường gặp ở trẻ, các triệu chứng của bệnh khởi phát sớm từ thời thơ ấu và kéo dài dai dẳng cho đến hết cuộc đời.

Đặc trưng cơ bản của tình trạng này đó chính là các khiếm khuyết về khả năng giao tiếp, tương tác xã hội. Trẻ nhỏ mắc bệnh tự kỷ cũng sẽ thường xuyên xuất hiện các hành vi rập khuôn,  lặp đi lặp lại nhiều lần khó kiểm soát.

Đồng thời, trẻ tự kỷ cũng sẽ gặp phải khuyết tật về mặt trí tuệ, nhận thức, tư duy. Chính vì thế mà trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tạo dựng mối quan hệ xã hội, thậm chí nhiều trẻ còn không thể tự chăm sóc tốt cho chính mình.

Tuy nhiên, tự kỷ được biểu hiện đa dạng ở mỗi trường hợp khác nhau, hiểu theo cách đơn giản đó chính là từng người bệnh tự kỷ sẽ có những đặc điểm, triệu chứng riêng biệt. Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy rằng, tự kỷ hiện đang ảnh hưởng đến rất nhiều các trẻ em trên toàn thế giới và con số này đang có xu hướng gia tăng đáng kể.

1.2 Trầm cảm là gì?

Trầm cảm là chứng rối loạn cảm xúc, tâm trạng phổ biến trên toàn thế giới. Căn bệnh này có thể ảnh hưởng đến hầu hết các đối tượng khác nhau, kể cả trẻ em đến người già cao tuổi.

Đặc trưng nổi bật nhất của chứng bệnh này đó chính là tình trạng ủ rũ, chán chường, mệt mỏi và mất dần hứng thú đối với hầu hết các hoạt động bên ngoài xã hội. Người bệnh trầm cảm còn liên tục cảm thấy mất động lực, tự đổ lỗi cho bản thân, cho rằng mình là người vô dụng, bất tài hoặc thậm chí là suy nghĩ đến cái chết.

Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy, hàng năm có đến gần 850.000 tử vong do chứng trầm cảm. Đặc biệt hơn, các chuyên gia còn chia sẻ rằng, mỗi chúng ta đều có nguy cơ bị trầm cảm ít nhất 1 lần trong suốt cuộc đời.

Tuy nhiên, trầm cảm có nhiều mức độ khác nhau. Đối với các trường hợp nhẹ có thể tự thuyên giảm hoặc thay đổi thói quen sinh hoạt lành mạnh cũng có thể đẩy lùi các triệu chứng nguy hiểm. Nhưng nếu trầm cảm biểu hiện ở mức độ nặng thì cần phải có sự kết hợp điều trị của nhiều phương pháp khác nhau, thời gian phục hồi sức khỏe cũng sẽ kéo dài.

2. Nguyên nhân

2.1 Nguyên nhân gây tự kỷ

Cho đến hiện nay các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra và xác định cụ thể về nguyên nhân gây ra chứng tự kỷ. Tuy nhiên, một số giả thuyết cũng được đặt ra để lý giải cho việc khởi phát các triệu chứng của tự kỷ. Chẳng hạn như:

• Di truyền
• Một số sự bất thường ảnh hưởng đến mẹ bầu trong giai đoạn mang thai, cụ thể như mẹ thường xuyên sử dụng rượu bia, thuốc lá, uống thuốc điều trị hoặc mắc phải các căn bệnh đái tháo đường, tuyến giáp, bị nhiễm virus Rubella,…
• Sự tác động từ môi trường trong quá trình mang thai.
• Các khó khăn, cản trở trong lúc sinh nở.
• Sự bất thường về cấu trúc não bộ của trẻ sơ sinh.

2.2 Nguyên nhân gây trầm cảm

Có rất nhiều các nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm. Cụ thể như:

• Tình trạng căng thẳng, lo lắng kéo dài chính là lý do thường gặp làm khởi phát các triệu chứng của trầm cảm. Những áp lực đến từ cuộc sống, công việc, gia đình, tài chính, bạn bè, con cái có thể khiến cho con người dần rơi vào trạng thái bế tắc.
• Những biến cố xảy ra đột ngột và vượt mức chịu đựng như người thân đột ngột qua đời, phá sản, ly hôn, tai nạn giao thông nghiêm trọng, sạt lở, họa hoạn,…cũng có thể gây sang chấn, trầm cảm.
• Yếu tố di truyền cũng có thể liên quan đến chứng trầm cảm. Theo chia sẻ của các nhà khoa học thì một người được sinh ra trong gia đình có người thân mắc bệnh trầm cảm thì nguy cơ khởi phát bệnh của họ sẽ cao hơn so với bình thường.
• Do ảnh hưởng từ môi trường sống.
• Trầm cảm cũng có thể khởi phát nhưng không xác định rõ về nguyên nhân.

3. Biểu hiện

3.1 Biểu hiện của tự kỷ

Các biểu hiện của tự kỷ thường sẽ khởi phát từ rất sớm, đặc biệt là khi trẻ chuẩn bị đến tuổi đi học. Các triệu chứng biểu hiện rõ ràng nên các bậc phụ huynh và những người thân bên cạnh có thể dễ dàng nhận biết và phát hiện được những điều bất thường ở trẻ nhỏ.

Cụ thể một số dấu hiệu nhận biết thường gặp như:

• Trẻ bị hạn chế về mặt giao tiếp, trẻ chậm nói, khả năng ngôn ngữ kém hơn so với các bạn cùng trang lứa, thậm chí có trường hợp trẻ đã hơn 5 tuổi nhưng vẫn chỉ phát âm được những từ ê a đơn giản.
• Trẻ thường xuyên có những hành vi bất thường, rập khuôn, lặp đi lặp lại các hành động như vỗ tay, xoay người, lắc lư,….
• Trẻ có xu hướng sống khép kín, thu mình và không muốn giao tiếp, tương tác với mọi người xung quanh.
• Trẻ không phản ứng khi được gọi tên, không có hứng thú hoặc tỏ ra thờ ơ với hầu hết các hoạt động diễn ra xung quanh.
• Trẻ không sử dụng lời nói hay ánh mắt để giao tiếp với người đối diện.
• Trẻ thường tập trung vào chi tiết hơn là những thứ khái quát. Chẳng hạn như chỉ quan tâm đến các bộ phận trên cơ thể thay vì là toàn thân.
• Trẻ khó khăn và không thích việc thay đổi không gian, đồ chơi, hoàn cảnh sống,…
• Trẻ thường hay rụt rè, nhút nhát, không thích nơi đông người và có xu hướng chỉ muốn ở một mình.
• Khó khăn trong việc bộc lộ cảm xúc, mong muốn của bản thân.
• Phản ứng chậm, khả năng tiếp thu, học tập bị hạn chế.
• Có xu hướng tự gây thương tích cho bản thân, ví dụ như nhổ tóc, cào cấu cơ thể, đánh vào đầu,….
• Các vận động của trẻ cũng có phần bất thường, trẻ có thể di chuyển chậm chạp vì giảm trương lực cơ.

3.2 Biểu hiện của trầm cảm

Các biểu hiện của trầm cảm thường khó nhận biết hơn, đặc biệt là các tình trạng trầm cảm ở giai đoạn nhẹ. Thông thường, một người được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn trầm cảm sẽ gồm có các triệu chứng sau đây:

• Thường xuyên cảm thấy buồn bã, chán nản, bế tắc, suy sụp.
• Không có động lực và không còn hứng thú với hầu hết các hoạt động diễn ra xung quanh, kể cả những điều đã từng yêu thích trước đó.
• Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, tiêu cực.
• Rối loạn giấc ngủ, có khoảng hơn 80% các trường hợp trầm cảm bị mất ngủ, ngủ không sâu giấc, trằn trọc không ngủ được và cũng có một số ít buồn ngủ liên tục, ngủ quá nhiều.
• Thay đổi khẩu vị, có thể ăn không ngon, chán ăn hoặc ăn mất kiểm soát gây ảnh hưởng đến cân nặng.
• Suy nghĩ tiêu cực, tự đổ lỗi cho bản thân, cho rằng mình là người bất tài, vô dụng và là gánh nặng của gia đình, xã hội.
• Gặp nhiều khó khăn trong việc tập trung, giảm chú ý.
• Khó có thể tự đưa ra các lựa chọn, quyết định hàng ngày.
• Suy nghĩ về cái chết và có ý định muốn tự sát.

4. Điều trị

4.1 Điều trị tự kỷ

Tự kỷ không được xem là bệnh nên cho đến hiện nay vẫn chưa có bất kỳ phương pháp can thiệp này có thể hỗ trợ điều trị tận gốc tình trạng này. Đồng thời, các chuyên gia cho biết rằng, các triệu chứng của tự kỷ thường sẽ kéo dài vĩnh viễn cho đến khi trẻ trưởng thành hoặc đến suốt đời.

Hiện nay, các phương pháp cải thiện dành cho trẻ tự kỷ phần lớn là giúp trẻ phục hồi và cải thiện tốt các khiếm khuyết, nâng cao kỹ năng sống để hòa nhập tốt hơn với cộng đồng. Quá trình can thiệp cho trẻ tự kỷ cũng gặp nhiều khó khăn và cần sự kiên trì, đồng hành của gia đình trong một khoảng thời gian dài.

Đối với các tình trạng bị rối loạn phổ tự kỷ, các chuyên gia thường khuyến khích can thiệp giáo dục đối với trẻ nhỏ. Các biện pháp này nhằm giúp trẻ cải thiện tốt kỹ năng giao tiếp bằng lời nói, kiểm soát hành vi, đồng thời dạy cho trẻ các kỹ năng sống cơ bản để trẻ có thể tự phục vụ tốt cho các nhu cầu cá nhân.

4.2 Điều trị trầm cảm

Đối với bệnh trầm cảm, hiện nay có rất nhiều các phương pháp để điều trị. Tùy thuộc vào mức độ bệnh và các yếu tố khác mà chuyên gia sẽ cân nhắc để lựa chọn liệu pháp can thiệp phù hợp đối với từng bệnh nhân.

Một số biện pháp thường được áp dụng cho người bệnh trầm cảm như:

• Trị liệu tâm lý: Đây là phương pháp hiện đang được sử dụng phổ biến và mang đến nhiều hiệu quả tích cực cho người bệnh. Trị liệu tâm lý chủ yếu sử dụng ngôn ngữ giao tiếp để tác động và khai thác sâu vào tiềm thức của người bệnh và giúp họ dần thay đổi các hành vi, triệu chứng chưa phù hợp. Đồng thời, chuyên gia tâm lý cũng hỗ trợ nâng cao các kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, kiểm soát cảm xúc, vượt qua khó khăn để người bệnh ổn định tốt cuộc sống của mình.
• Sử dụng thuốc: Các loại thuốc chống trầm cảm, an thần, giảm lo âu được chỉ định sử dụng nhằm kiểm soát tốt các biểu hiện bất thường của người bệnh. Tuy nhiên, việc dùng thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn. Do đó, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt theo các chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
• Thay đổi thói quen sinh hoạt lành mạnh hơn: Bên cạnh việc áp dụng tốt các biện pháp can thiệp chuyên khoa thì người bệnh trầm cảm cũng cần nhanh chóng điều chỉnh thói quen sinh hoạt của mình. Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, ăn uống điều độ, nâng cao chất lượng giấc ngủ, tìm kiếm thú vui, hoạt động mới mẻ,…

Thông tin trong bài viết này đã giúp bạn đọc có thể hiểu và dễ dàng phân biệt được chứng tự kỷ và trầm cảm. Đây là hau vấn đề sức khỏe hoàn toàn khác nhau nên người bệnh cần phải chú ý quan sát, xem xét để đánh giá thật kỹ lưỡng. Tốt nhất khi nghi ngờ bản thân hoặc những người xung quanh mắc bệnh thì hãy chủ động tiến hành thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa để chẩn đoán chính xác, từ đó có biện pháp can thiệp hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm:

• Bệnh tự kỷ có nguy hiểm không? Những tác hại khôn lường nên biết
• Các dấu hiệu trầm cảm ở học sinh: Nhận biết sớm tránh hậu quả
• Những kỹ năng xã hội cho trẻ tự kỷ cần thiết và cách dạy cho trẻ
• Trầm cảm ở tuổi dậy thì: Dấu hiệu nhận biết và cách chữa trị