Các dấu hiệu trầm cảm ở học sinh: Nhận biết sớm tránh hậu quả

Thống kê tại tổ chức WHO cho thấy có đến khoảng 20% học sinh có các triệu chứng rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm là cao nhất và vẫn đang có dấu hiệu tăng lên từng ngày. Các dấu hiệu trầm cảm ở học sinh được biểu hiện rất đa dạng nhưng không hề dễ dàng nắm bắt và đã gây ra rất nhiều hậu quả khó lường, chẳng hạn như các em có hành vi tự hại bản thân, tự tử cực kỳ nguy hiểm.

Thực trạng trầm cảm ở học sinh

Sức khỏe tinh thần đang là một trong những vấn đề nhận được sự quan tâm rất lớn hiện nay từ tất cả mọi người sau những chuyện đáng tiếc xảy ra trên những người mắc các vấn đề tâm lý. Trầm cảm, rối loạn lo âu cùng hàng loạt các vấn đề sức khỏe tâm thần khác thậm chí còn được đánh giá nguy hiểm không kém gì ung thư, hoặc thậm chí nó còn là yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư.

Trầm cảm là vấn đề tâm lý nguy hiểm được biểu hiện bằng trạng thái buồn bã dai dẳng, mất hứng thú với mọi thứ trong cuộc sống, rối loạn giấc ngủ, mất tập trung, lơ đãng tuyệt vọng thậm chí bắt đầu có các suy nghĩ tự tử. Bất cứ ai cũng có thể là nạn nhân của trầm cảm, từ người lớn, trẻ em, người già, người làm việc công sở hay học sinh sinh viên.

Thống kê tại Việt Nam cho thấy tỷ lệ trầm cảm hiện nay chiếm 25% dân số, trong đó tỷ lệ trầm cảm ở học sinh, sinh viên là cao nhất. Ở lứa tuổi học sinh thường có tỷ lệ mắc trầm cảm cao hơn 4-6% so với các đối tượng khác, chiếm khoảng 16- 20%. Dù hiện nay các đơn vị liên quan về sức khỏe tâm thần, chịu trách nhiệm về lứa tuổi học sinh sinh viên đã đưa ra nhiều cảnh báo nhưng tỷ lệ này vẫn đang có dấu hiệu ngày càng gia tăng.

Khảo sát được thực hiện bởi Hiệp hội Sức khỏe tâm thần Hoa Kỳ (Mental Health America) cũng cho những kết quả đáng báo động, trong đó có khoảng có 3.1 triệu thanh thiếu niên trong độ tuổi học sinh (từ 12-17) đang đấu tranh với những khó khăn của trầm cảm mức độ nặng và cũng có khoảng 78% thanh thiếu niên từ 11-17 có kết quả dương tính với mức độ trầm cảm vừa và nặng.

Trong thời gian gần đây, những sự kiện đáng buồn liên quan đến tình trạng trầm cảm ở học sinh xuất hiện ngày càng nhiều khiến bất cứ ai cũng không khỏi lo lắng. Tiêu biểu như vụ nam sinh lớp 10 một trường cấp 3 danh tiếng tại Hà Nội nhảy lầu 28 tự tử hồi tháng 4, hay việc nữ sinh lớp 7A, Trường THCS Tân Lâm có hành vi tự tử ngay trong lớp học đều có các triệu chứng trầm cảm.

Khảo sát được thực hiện trên 1.727 học sinh THCS tại Hà Nội cũng cho kết quả khá bất ngờ khi có đến 25% học sinh có dấu hiệu của rối loạn tâm thần và bất ngờ hơn là 20% học sinh lớp 1 đã bắt đầu có những dấu hiệu về việc lo âu quá mức. Những con số này đều không hề nhỏ, thậm chí đã tăng lên cao rất nhiều so với trước đây.

Thống kê được thực hiện trong tháng 04/2022 gần đây bởi khoa Tâm lý Giáo dục, Học viện Quản lý giáo dục cũng cho thấy có đến gần 24% học sinh Việt Nam từng có có ý định tự tử, đây được cho là con rất đáng báo động, cần phải nhanh chóng có các biện pháp hành động khẩn cấp.

Dấu hiệu của trầm cảm ở học sinh

Các triệu chứng học sinh bị trầm cảm cũng vô cùng đa dạng và không hề dễ dàng nắm bắt. Mặt khác độ tuổi học sinh còn là độ tuổi nổi loạn, có những thay đổi lớn về mặt tâm lý, cảm xúc, chẳng hạn như bốc đồng hơn. Chính yếu tố này cũng làm lu mờ phần nào các triệu chứng trầm cảm, phụ huynh khi thấy con bất ổn cũng thường cho rằng là do con đang ở trong độ tuổi dậy thì chứ ít ai nhận ra rằng đó là triệu chứng của trầm cảm ở học sinh.

Một số triệu chứng điển hình ở những học sinh bị trầm cảm như

• Tính cách thay đổi, ít nói hơn, không muốn tiếp xúc với ai, có xu hướng cô lập bản thân ( chẳng hạn lên lớp ngồi một mình, về nhà cũng chỉ muốn ở trong nhà một mình)
• Khó tập trung, thường xuyên lơ đãng, mơ hồ, dễ bị giật mình hoảng hốt
• Tình trạng học tập sa sút, thường xuyên bị tụt thứ hạng, dễ bị thầy cô nhắc nhở vì mất tập trung, kết quả học tập kém ở các bộ môn mà con vốn rất thích hay là thế mạnh
• Mất ngủ, rối loạn giấc ngủ, lúc nào cũng có cảm giác thèm ngủ hoặc ngủ triền miên. Thường người trầm cảm thường không vào được giấc ngủ một cách dễ dàng đồng thời nếu tỉnh giấc giữa chừng cũng rất khó để ngủ lại. Đây cũng là nguyên nhân khiến trên lớp con thường dễ mất tập trung và học hành sa sút
• Ăn uống không ngon miệng, thường xuyên bỏ ăn nhưng một số cũng trở nên thèm ăn một cách quá mức, ăn uống không thể kiểm soát
• Luôn cảm thấy buồn bã, tiêu cực, dễ tức giận, khó chịu, chán nản mà không rõ lý do, có thể khóc bất cứ lúc nào
• Vận động hay đi lại, các hành vi đều chậm chạp, uể oải
• Cảm thấy tự ti, cho rằng bản thân vô giá trị, cảm thấy không ai cần mình
• Đôi lúc có thể nói năng linh tinh, thiếu logic, khó kiểm soát, không làm chủ được cảm xúc, tuy nhiên các diễn biến trạng này có thể trôi qua rất
• Luôn bồn chồn bứt rứt về một điều gì đó không rõ nguyên
• Không tìm được lý do để tiếp tục hy vọng, mất niềm tin vào tất cả, không còn hứng thú với bất cứ điều gì
• Trầm cảm ở học sinh còn khiến các con lúc nào cũng luôn có cảm giác mệt mỏi, cạn kiệt năng lượng, không còn chút sức lực nào, lúc nào cũng chỉ muốn nằm hay ngồi 1 chỗ
• Tinh thần dễ kích động, có thể tức giận với 1 vấn đề nhỏ đơn giản
• Có thể gặp một số vấn đề về thể chất như đau bụng, đau đầu, rối loạn tiêu hóa, đau lưng .. tuy nhiên khi đi khám có thể tìm không được nguyên nhân hoặc dù uống thuốc nhưng tình trạng vẫn không thể cải thiện
• Có các hành vi bất thường, tự làm hại bản thân, chẳng hạn bứt tóc, đập đầu vào tường, nguy hiểm hơn là rạch tay hay bắt đầu các hành vi làm tổn thương về thể chất nhiều hơn. Đây cũng là các triệu chứng cho thấy trầm cảm ở học sinh đã chuyển qua những giai đoạn nguy hiểm hơn
• Có các suy nghĩ đến việc tự tử để giải thoát bản thân. Thường để tiến tới động tự tử sẽ trả qua qua ba giai đoạn gồm có những suy nghĩ đến việc tự tử, chuẩn bị cho việc tự tử (có thể là lập kế hoạch trước hoặc đã từng thực hiện hành vi tự tử nhưng không thành) và tự tử thành công. Các hành vi tự tử có thể xảy ra theo kế hoạch hoặc đột ngột khi cảm xúc đau khổ bị đẩy lên cao khiến không ai có thể kiểm soát

Hầu hết dù Bộ y tế hay các đơn bị liên quan đã đưa rất nhiều thông tin, bài viết về các triệu chứng trầm cảm ở học sinh nhưng việc phát hiện sớm căn bệnh này vẫn còn đang gặp rất nhiều khó khăn.

Nguyên nhân khiến học sinh bị trầm cảm

Theo các chuyên gia, không có 1 nguyên nhân cụ thể tác động trực tiếp gây trầm cảm. Các xét nghiệm kiểm tra não bộ có thể cho thấy có sự thay đổi bất thường của các chất dẫn truyền thần kinh, chẳng hạn như Noradrenalin và serotonin thường có liên quan đến vấn đề tâm lý này. Tuy nhiên để dẫn tới các yếu tố sinh học này còn liên quan đến nhiều tác động khác.

Trầm cảm được hình thành từ những áp lực, căng thẳng, buồn bã đã tích tụ trong một thời gian rất dài nhưng không thể được giải tỏa. Và những áp lực này có thể được tạo ra từ vô vàn các yếu tố xung quanh, chẳng hạn như môi trường, bạn bè, gia đình, xã hội, sức khỏe. Đặc biệt trong hai năm gần đây, khái niệm mới “Trầm cảm vì covid” cũng được cho là có liên quan đến tình trạng rối loạn tâm thần ở học sinh.

Nói chung, trầm cảm ở học sinh được cho là có liên quan đến các yếu tố sau đâu

Ảnh hưởng từ hậu covid

Thực tế thì khái niệm trầm cảm hậu covid mới chỉ xuất hiện trong khoảng 2 năm gần đây, khi đại dịch Corona xuất hiện và gây ra những ảnh hưởng trên toàn cầu. Theo thống kê của UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc), sau  đại dịch Covid-19 tỷ lệ số trẻ em Việt Nam có dấu hiệu trầm cảm và có những suy nghĩ tự tử đã lên tới 24%, trong khi trước đó chỉ dao động trong khoảng 3% ( đặc biệt tỷ lệ này trên thế giới trung bình chỉ khoảng 9%).

Trầm cảm ở học sinh thường do những yếu tố như thời gian học trực tuyến tại nhà kéo dài nên khi quay trở lại học trực tiếp con chưa kịp thích nghi, những áp lực cũng tăng dần lên; những ám ảnh từ những hậu quả của dịch bệnh vẫn còn kéo dài dai dẳng; di chứng ở những đứa trẻ sau khi mắc covid; suy giảm về nhận thức, hành vi…

Nói chung, trầm cảm hậu covid ở học sinh vẫn là một vấn đề của thời đại, khi đại dịch này hoàn toàn được dập tắt, cuộc sống quay trở lại bình thường, những thế hệ không bị tác động bởi điều này thì tỷ lệ này chắc chắn sẽ được giảm bớt.

Những tác động từ gia đình

Áp lực gia đình có thể là nguyên nhân hàng đầu gây trầm cảm ở học sinh, chiếm 20,5%,. Gia đình thường là nơi bình yên nhất nhưng với nhiều người, đây là nơi họ chẳng muốn về vì cứ ở nhà là phải nghe những lời chỉ trích, chê bai, những lời quát mắng của cha mẹ. Chẳng hạn

• Cha mẹ thường xuyên so sánh con cái với anh chị em, với bạn bè xung quanh, thường xuyên chê trách hay không công nhận năng lực của con
• Cha mẹ luôn ép con cái phải học tập tốt, phải đứng đầu, phải đi theo các ngành nghề mà cha mẹ mong muốn, đặc biệt càng vào những giai đoạn cuối cấp, những học sinh cấp 3 càng dễ bị áp lực nặng nề bởi những áp lực từ gia đình. Có những đứa trẻ dù mới chỉ học lớp 1 nhưng lịch học thêm đã được đăng ký dày đặc, không biết công viên hay nghỉ hè là gì
• Gia đình không hạnh phúc, thường xuyên xảy ra bạo lực, tranh cãi cũng tác động vô cùng nghiêm trọng đến tâm lý non nớt của con trẻ, khiến con bị ám ảnh và mắc trầm cảm
• Thiếu sự quan tâm vì cha mẹ thường xuyên bận rộn, không có mặt ở nhà, để mặc mọi thứ cho con cái tự xoay sở, không có thời gian trò chuyện hay chia sẻ các vấn đề với con.

Những tác động từ trường học, bạn bè

Áp lực đồng trang lứa, áp lực học tập hay bạo lực học đường cũng là những tác nhân gây ra rất nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý của lứa tuổi học sinh. Thống kê cũng cho thấy nguyên nhân gây trầm cảm ở học sinh có khoảng 20% do áp lực học tập và gần 10% liên quan đến các mối quan hệ với bạn bè.

Chẳng hạn các yếu tố có thể tác động liên quan như

• Áp lực, căng thẳng, lo lắng xuất phát từ việc học tập thua kém so với các bạn bè đồng trang lứa
• Áp lực học tập cũng hình thành chính từ sức ép của gia đình hoặc việc sức học không phù hợp với khả năng, môi trường đang học tập
• Bị bắt nạt học đường cũng là tình trạng phổ biến rất nhiều học sinh đang gặp phải hiện nay. Nhiều học sinh bị bắt nạt vì học giỏi, vì yếu đuối, vì có ngoại hình nổi bật, vì gia đình không đầy đủ, vì tài chính kém cùng hàng loạt các lý do vô cùng vô lý khác. Mức độ bạo lực học đường thường gia tăng mỗi ngày như bị giật tóc, trấn lột tiền, làm bài tập dùm kẻ bắt nạt, thậm chí bị hạ nhục danh dự và quay clip để đe dọa chính nạn nhân. Những học sinh bị bắt nạt thường bị cô lập, không dám phản kháng, không được giúp đỡ nhưng đồng thời cũng không dám báo cho gia đình, luôn sống trong căng thẳng lo lắng nên mới dẫn tới trầm cảm.
• Trầm cảm ở học sinh cũng có thể do lối giáo dục thiếu văn minh ở trường học, chẳng hạn như giáo viên dùng bạo lực hay có những lời nói thiếu chuẩn mực làm hạ thấp danh dự của học sinh, thậm chí có hiện tượng “đì” học sinh nếu không ưng ý. Tất nhiên đây cũng chỉ là một con số rất nhỏ nhưng nó vẫn thực sự là nguyên nhân khiến rất nhiều học sinh luôn sống trong căng thẳng đến mức sinh tâm bệnh.

Sự thay đổi tâm sinh lý

Ở những giai đoạn tuổi dậy thì, trẻ thường có sự thay đổi lớn về tâm sinh lý và được biểu hiện rõ rệt về mặt tính cách. Một số trở nên bốc đồng hơn, có xu hướng muốn nổi loạn, thích thể hiện bản thân để được người khác công nhận nhiều hơn. Ở giai đoạn này nếu gia đình không có cách định hướng và giúp đỡ con đúng cách sẽ rất dễ khiến trẻ gặp khó khăn trong việc định hình cá tính bản thân, dễ rơi vào căng thẳng và dễ mắc các vấn đề tâm lý khác.

Mặt khác tâm lý của học sinh vẫn cực kỳ yếu, còn non nớt nên khi đối diện với các tình huống tiêu cực bất ngờ con thường chưa biết cách xử lý, phải xoay sở với rất nhiều nỗi lo dẫn tới hàng loạt vấn đề căng thẳng trong tâm trí khác, nếu kéo dài sẽ gây ra trầm cảm ở học sinh.

Chẳng hạn ở độ tuổi này nhiều học sinh đã bắt đầu có những mối quan tâm đến những người khác giới, việc bị từ chối tình cảm có thể khiến con trở nên suy sụp, đau khổ, bỏ bê học hành. Nếu lúc này không có gia đình hay bạn bè đồng hành bên cạnh giúp con sớm lấy lại tinh thần thì hoàn toàn có thể khiến trẻ bị trầm cảm.

Trầm cảm ở học sinh do ảnh hưởng tiêu cực từ lối sống

Không thể phủ nhận rằng học sinh hiện nay có được nhiều lợi thế hơn từ việc học tập, sinh hoạt, cách tiếp cận thông tin, giải trí.. Nhưng đồng thời lại càng không thể phủ nhận rằng tỷ lệ học sinh bị trầm cảm ở thời điểm hiện tại đã cao hơn trước rất nhiều, chẳng hạn như giai đoạn mà internet chưa phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Điều này cũng đồng nghĩa với việc môi trường và lối sống có thể chính là nguyên nhân gây trầm cảm ở rất nhiều học sinh.

Có thể lấy các ví dụ thể qua các trường hợp sau

• Học sinh thường xuyên lên mạng và tiếp cận với các thông tin tiêu cực, không lành mạnh, không đúng với thuần phong mỹ tục. Chẳng hạn nhiều trẻ đang có những bức xúc với gia đình và tìm cách giải tỏa trên những hội nhóm có những cái tên rất tiêu cực như “ghét gia đình” ” ghét cha mẹ” và bị kích động bởi chính những người này. Điều này dần khiến con có những cái nhìn sai lệch về gia đình, tâm lý tiêu cực hơn, bốc đồng hơn nên cũng dễ hình thành các vấn đề tâm lý hơn.
• Thường xuyên thức khuya để học bài, xem phim, chơi game, thiếu vận động cũng là yếu tố khiến tâm lý học sinh yếu hơn, dễ chịu những tác động tiêu cực từ môi trường bên ngoài hơn
• Trầm cảm ở học sinh cũng gặp rất nhiều ở những trẻ nghiện game, đặc biệt là các bộ môn có tính bạo lực cao, không có tính giáo dục. Trẻ khi đắm chìm lâu ngày trong thế giới ảo sẽ dần mất nhận thức hay kỹ năng xã hội từ chính đời thực, trở nên bốc đồng, dễ kích động, tâm lý không được giải tỏa đúng cách nên mới tăng nguy cơ trầm cảm hay rối loạn lo âu

Một số yếu tố khác

Trầm cảm ở học sinh có thể liên quan đến hàng loạt các yếu tố khác như

• Yếu tố di truyền: nếu trong gia đình có cha hoặc mẹ bị trầm cảm thì tỉ lệ con cái mắc bệnh (khi có tác động tâm lý) là rất cao. Mặt khác khi trong gia đình có người mắc bệnh sẽ cũng rất dễ bị ảnh hưởng bởi các tư tưởng, nhận thức, cảm xúc tiêu cực của người này nên mới dễ có tâm lý trầm cảm hơn.
• Sang chấn tâm lý: với những học sinh có cú sốc tâm lý lớn, đột ngột nhưng không được chăm sóc hay giải tỏa đúng cách thì nguy cơ trầm cảm cũng cực kỳ cao. Chẳng hạn việc gia đình có người mất, bị lạm dụng tình dục.. Ngoài ra việc trẻ đặt kỳ vọng quá lớn vào một vấn đề nào đó, chẳng hạn như kết quả thi cử nhưng không thành công cũng hoàn toàn có thể gây ra những tác động to lớn đến tâm lý con và dẫn tới trầm cảm ở học sinh.
• Yếu tố giới tính: Tất nhiên đây cũng chỉ là một phần nhỏ bắt đầu xuất hiện trong những năm gần đây nhưng chắc chắn có nguy cơ phát triển mạnh mẽ hơn ở sau này. Dưới sự phát triển của xã hội, nhiều học sinh hiện nay đã có thể sớm nhận ra xu hướng giới tính của bản thân. Tuy nhiên nếu phát hiện ra bản thân bị thu hút bởi những người đồng giới nhiều trẻ vẫn không tránh khỏi những hoang mang, căng thẳng, lo âu, không dám chia sẻ cùng ai nên mới gây ra tâm bệnh. Đặc biệt với những gia đình quá gay gắt về vấn đề này, không chấp nhận con cái thuộc giới tính thứ 3 thì càng có thêm nhiều nỗi lo nên mới dẫn tới trầm cảm.

Trầm cảm ở học sinh và những hệ lụy đáng báo động

Trầm cảm chưa bao giờ là một vấn đề đơn giản bởi những hệ lụy nó gây ra rất khó lường. Đặc biệt với những đối tượng như học sinh, do tâm lý còn rất yếu nên khi đối diện với những khó khăn, căng thẳng, con thường không biết cách giải quyết như thế nào nên đến một thời điểm nào đó con sẽ dần bộc phát những cảm xúc, những hành vi bốc đồng gây nguy hiểm cho chính bản thân và cả những người xung quanh.

Trầm cảm ở học sinh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, thể chất, các mối quan hệ xung quanh và cả tương lai của chính các con. Chẳng hạn

• Dần cô lập bản thân, xa cách với gia đình, xuất hiện các mâu thuẫn căng thẳng khiến mối quan hệ với cha mẹ hay bạn bè ngày càng rạn nứt hơn. Điều này cũng khiến cho mức độ trầm cảm ngày càng nghiêm trọng hơn
• Gia tăng nguy cơ gặp các vấn đề về sức khỏe như các bệnh về dạ dày, tim mạch, huyết áp, đau đầu do thường xuyên trọng trạng thái căng thẳng
• Suy giảm chất lượng cuộc sống, học sinh thường luôn cảm thấy tiêu cực, mệt mỏi, chán nản, không còn hy vọng về tương
• Trong trạng thái tiêu cực nếu bị kích động có thể có các hành vi bốc đồng như tấn công người khác, tự làm hại bản thân khiến nhiều học sinh thậm chí phải rơi vào vòng lao lý
• Tự sát là một trong những hành vi nguy hiểm nhất, thường có xu hướng bộc phát một cách đột ngột khiến những người xung quanh không thể kiểm soát được. Rất nhiều học sinh đã nằm xuống trong khi tuổi đời còn rất trẻ, bỏ lại bao ước mơ, hoài bão tươi đẹp chỉ vì kẻ sát nhân thầm lặng mang tên trầm cảm.

Trầm cảm ở học sinh – làm thế nào để vượt qua?

Theo các chuyên gia, hầu hết khi trẻ bị trầm cảm có những hành vi, trạng thái bất thường, đã tiến đến những giai đoạn nghiêm trọng hơn mới được gia đình phát hiện và đưa đi thăm khám. Bác sĩ hoặc các chuyên gia về tâm lý, tâm thần cần trò chuyện trực tiếp và đưa ra các bài test tâm lý, chỉ khi các triệu chứng đã kéo dài trên 6 tháng mới đủ các tiêu chuẩn để xác định là trầm cảm.

Tùy mức độ trầm cảm ở học sinh mà việc điều trị sẽ được chỉ định khác nhau tuy nhiên hành trình này không hề đơn giản mà cực kỳ khó khăn, đòi hỏi sự quyết tâm của chính người bệnh và sự kiên trì của cả gia đình.

Trị liệu tâm lý

Trầm cảm vốn là một loại tâm bệnh hình thành khi suy nghĩ quá nhiều, căng thẳng, tiêu cực tích tụ trong tâm trí nhưng không thể loại bỏ hết. Do đó nếu muốn thoát khỏi trầm cảm thì việc quan trọng là cần loại bỏ được những vướng bận trong tâm trí này. Trị liệu tâm lý được đánh giá là một trong những phương pháp quan trọng để cải thiện tình trạng trầm cảm ở học sinh mà không có tác dụng phụ.

Các chuyên gia tâm lý sẽ trực tiếp trò chuyện, thảo luận, lắng nghe những vấn đề, cảm xúc khiến học sinh bị trầm cảm. Bằng chuyên môn của mình, nhà tham vấn sẽ giúp người bệnh có thể thoải mái nói ra những khúc mắc trong tâm trí để người bệnh, từ đó có thể nắm bắt được bản chất vấn đề và tìm cách giải quyết phù hợp.

Chăm sóc và trị liệu khuyến khích người bệnh cần nói ra các vấn đề của bản thân, trực tiếp đối diện với sự thật, với những vấn đề của bản thân và nhìn nhận rõ ràng về những tác động của những suy nghĩ đó tới cuộc sống hiện tại. Từ đó nhà trị liệu sẽ hướng người bệnh đến những nhận thức đúng đắn, những suy nghĩ tích cực hơn để phá bỏ “xiềng xích” trong tâm hồn.

Trầm cảm ở học sinh hoàn toàn có thể cải thiện nếu người bệnh đáp ứng tốt với các liệu pháp tâm lý, thực sự trung thực với nhà trị liệu khi chia sẻ cảm xúc của bản thân. Các biện pháp trị liệu nhận thức hành vi, liệu pháp thư giãn, thôi miên.. thường được chỉ định để bệnh nhân dần lấy lại sự cân bằng trong tâm trí, từ đó dần quay trở lại với sự hồn nhiên, lạc quan, hạnh phúc đúng lứa tuổi học sinh.

Điều trị bằng thuốc

Với tình trạng mất ngủ kéo dài, tinh thần tụt giảm khí sắc, dễ kích động việc dùng thuốc cũng có thể được điều trị song song để giảm nguy cơ xuất hiện các hành vi bốc đồng. Các nhóm thuốc phổ biến thường được sử dụng như thuốc an thần, nhóm thuốc chống trầm cảm, chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI)..

Tuy nhiên các nhóm thuốc này thường kèm theo rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn, thậm chí có thể làm người bệnh phụ thuộc vào thuốc nếu lạm dụng quá mức. Mặt khác do học sinh còn phải đi học và cũng để tránh các ảnh hưởng không tốt việc dùng để điều trị trầm cảm cho những đối tượng này cũng rất hạn chế.

Gia đình cần kiểm soát việc dùng thuốc cho trẻ, đảm bảo duy trì liều lượng ổn định, tránh tình trạng con bỏ thuốc hoặc lạm dụng quá mức sẽ đem lại nhiều hệ lụy không mong muốn.

Điều trị tại nhà không dùng thuốc

Hành trình điều trị trầm cảm không bao giờ là đơn giản,  không thể phụ thuộc hoàn toàn vào việc dùng thuốc hay tư vấn tâm lý. Bản thân người bệnh cần chủ động quyết tâm, kết hợp với một chế độ sống lành mạnh, tích cực, suy nghĩ lạc quan, ăn uống điều độ mới có thể nhanh chóng thoát khỏi trầm cảm. Đây có thể sẽ là một giai đoạn khó khăn nhưng khi vượt qua được chắc chắn sẽ mang đến nhiều trái ngọt.

Để sớm vượt qua trầm cảm ở học sinh, người bệnh và gia đình có thể tham khảo thực hiện các biện pháp tại nhà như sau

• Duy trì lối sống lành mạnh, ăn ngủ đúng giờ kết hợp với luyện tập thể dục thể thao hằng ngày
• Thiền hay yoga đều được đánh giá mang đến cho những người trầm cảm những hiệu quả tích cực để nâng cao cả về mặt sức khỏe lẫn tinh thần
• Ưu tiên bổ sung những thực phẩm lành mạnh, chẳng hạn như rau xanh, trái cây, thực phẩm thuần thiên nhiên có nguồn gốc rõ ràng, uống đủ nước mỗi ngày
• Duy trì giấc ngủ ổn định từ 7-8 tiếng mỗi ngày, tuy nhiên cần có thời điểm ngủ thật khoa học để cơ thể nạp lại những năng lượng đã mất
•  Một số biện pháp giúp học sinh có thể thư giãn tinh thần như tắm nước ấm, đọc sách, xem các bộ phim hoạt hình dễ thương, tham gia các bộ môn vận động nhẹ nhàng, đơn giản
• Trò chuyện, chia sẻ cảm xúc của mình với những người đáng tin cậy, chẳng hạn như bố mẹ, anh chị em, bạn bè hay thầy cô giáo chủ nhiệm
• Cân bằng giữa thời gian học tập và nghỉ ngơi, vẫn cần có thời gian thư giãn để giải tỏa những cảm xúc tiêu cực
• Gia đình cũng nên trao đổi với nhà trường hay bạn bè về tình trạng trầm cảm của con để được hỗ trợ khi cần
• Tạo điều kiện để con trẻ tham gia vào các hoạt động yêu thích, thực hiện ước mơ để con sớm lấy lại tinh thần và nụ cười
• Nếu nguyên nhân gây trầm cảm ở học sinh có liên quan đến các yếu tố bạo lực, bắt nạt học đường gia đình cũng cần sớm có các biện pháp giải quyết để nhanh chóng chấm dứt tình trạng này, thậm chí là có thể chuyển trường cho con nếu cần thiết

Trong giai đoạn điều trị trầm cảm ở học sinh tại nhà gia đình cũng cần phải thực sự kiên trì vì tâm lý con bất ổn nên cũng có thể gặp nhiều khó khăn không mong muốn. Hãy hành động từ từ, đem đến cho con sự thoải mái, chỉ khi con thực sự mở lòng và chia sẻ với cha mẹ, gia đình thì mới đích thực là trạng thái của con đã ổn hơn, đừng quá ép buộc con phải chia sẻ. Phụ huynh cũng nên xin ý kiến từ bác sĩ hay các chuyên gia tâm lý để có hướng hỗ trợ con tốt nhất.

Phòng ngừa nguy cơ trầm cảm ở học sinh

Thực sự với sự phát triển của xã hội, bất cứ ai cũng trở nên cực kỳ bận rộn và các phụ huynh cũng không ngoại lệ. Việc họ không có thời gian chăm sóc con hay luôn muốn con phải làm những điều này, điều kia thường cũng chỉ bởi họ nghĩ rằng đó là điều tốt nhất cho con, chỉ là cách họ thể hiện không phù hợp. Tâm lý trẻ em ngày nay cũng được đánh giá là nhạy cảm hơn, dễ bị ảnh hưởng từ những điều tiêu cực hơn nên tỷ lệ học sinh bị trầm cảm mới có xu hướng tăng.

Để phòng tránh trầm cảm ở học sinh cần có sự chung tay của toàn xã hội bao gồm nhà trường, các đơn vị bảo vệ lợi ích trẻ em và ngay cả chính chúng ta chứ không chỉ là vấn đề của mỗi bậc cha mẹ. Trẻ em chính là mầm non tương lai – những người kiến tạo đất nước phát triển và xinh đẹp hơn nên luôn cần được bảo vệ, cần có một môi trường tốt nhất để phát triển.

Phụ huynh nên dành thời gian trò chuyện và chia sẻ với con mỗi ngày, tương tác với con nhiều hơn để hiểu được những suy nghĩ, mơ ước của con. Hãy cho con quyền được thực hiện và mơ ước, tôn trọng những quyết định của con. Đồng thời nếu trẻ còn quá nhỏ, gia đình cũng cần kiểm soát được việc coon đang tiếp cận những thông tin như thế nào, có lành mạnh và phù hợp với lứa tuổi hay không.

Bên cạnh đó, nhà trường cũng cần xây dựng môi trường học đường lành mạnh, văn minh, không có bạo lực dù là bằng ngôn từ hay hành động. Việc thành lập các phòng ban tư vấn tâm lý học đường cũng đang là vấn đề đang được chú trọng và cũng có rất nhiều trường thực hiện để luôn có thể đồng hành, lắng nghe tâm tư của học sinh.

Trầm cảm ở học sinh đang là một vấn đề được quan tâm cấp thiết, đặc biệt sau những sự kiện học sinh tự tử trong thời gian gần đây. Xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh, tăng cường các kỹ năng mềm cho học sinh để có thể sẵn sàng hơn khi đối diện với các tình huống gây căng thẳng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong cuộc sống.

Có thể bạn quan tâm

• Các loại thuốc chống trầm cảm và những lưu ý thận trọng khi dùng
• Trầm cảm ở tuổi dậy thì: Dấu hiệu nhận biết và cách chữa trị