Trẻ 3 tuổi chậm nói (chậm phát triển ngôn ngữ) & cách cải thiện

Trẻ 3 tuổi chậm nói có thể gặp khó khăn trong việc diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc của mình. Điều này còn khiến cha mẹ và người thân cảm thấy bối rối. Vậy nên việc nhận biết sớm và có những biện pháp phù hợp sẽ giúp các bé vượt qua giai đoạn đầy thách thức này.

Các cột mốc phát triển ngôn ngữ ở trẻ

Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, trẻ đã bắt đầu tiếp xúc với âm thanh và dần hình thành các phản xạ giao tiếp. Những năm đầu đời là giai đoạn “vàng” cho việc học hỏi và tiếp thu ngôn ngữ, tạo nền tảng cho khả năng giao tiếp sau này.

• Giai đoạn mang thai: Ngay từ tuần thứ 24 của thai kỳ, trẻ đã có khả năng nghe và phân biệt âm thanh từ bên ngoài. Đây là thời điểm quan trọng để cha mẹ thường xuyên trò chuyện và cho trẻ nghe nhạc nhằm kích thích sự phát triển ngôn ngữ.
• Trẻ từ 0 – 3 tháng tuổi: Trong giai đoạn này, dù trẻ chưa thể nói nhưng đã bắt đầu tương tác bằng ánh mắt và phản ứng lại với âm thanh qua tiếng khóc. Đồng thời nhận biết giọng nói của mẹ và người thân cũng như bắt đầu học cách lắng nghe.
• Trẻ từ 3 – 6 tháng tuổi: Từ tháng thứ 3 trở đi, trẻ đã có thể tạo ra âm thanh và dần hiểu được tương tác đơn giản. Bé bắt đầu quan sát khẩu hình miệng của người đối diện, bắt chước các âm thanh và biết quay đầu tìm kiếm nguồn âm thanh.
• Trẻ từ 6 – 12 tháng tuổi: Bé bắt đầu bập bẹ các từ đơn giản như “ba”, “mẹ” và hiểu được ý nghĩa của từ ngữ, âm thanh quen thuộc trong cuộc sống.
• Trẻ từ 12 – 18 tháng tuổi: Khi được 1 tuổi, trẻ có thể nói một số từ cơ bản, gọi tên đồ vật và hiện tượng xung quanh. Đồng thời biết sử dụng ngôn ngữ đơn giản để bày tỏ nhu cầu của mình.
• Trẻ từ 18 – 24 tháng tuổi: Lúc này con sử dụng từ ngữ để chỉ các bộ phận cơ thể, đồ vật và bắt đầu đặt câu hỏi. Khả năng nghe hiểu và bắt chước lời nói của trẻ cũng được cải thiện rõ rệt.
• Trẻ từ 24 – 36 tháng tuổi: Vốn từ của trẻ phát triển vượt bậc trong giai đoạn này như sử dụng câu đơn giản và mở rộng khả năng giao tiếp. Đây là thời điểm trẻ bùng nổ về ngôn ngữ, dần hình thành cá tính và sở thích riêng.
• Trẻ từ 3 – 5,6 tuổi: Trẻ ở độ tuổi này đã có thể giao tiếp một cách rõ ràng và linh hoạt hơn. Khi ở trong học đường, bé phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp qua các phương pháp giáo dục phù hợp, tự tin thể hiện suy nghĩ và ý kiến của mình.

Trẻ 3 tuổi đã biết nói chưa?

Khi trẻ đạt đến 3 tuổi, khả năng ngôn ngữ của bé thường phát triển một cách rõ rệt với các dấu hiệu sau đây:

• Trẻ có thể hiểu và sử dụng khoảng 900 từ ngữ trong giao tiếp hàng ngày.
• Trẻ giao tiếp bằng những câu đơn giản từ 3 – 4 từ trở lên.
• Bé biết đặt và trả lời các câu hỏi đơn giản như “ai?”, “cái gì?”.
• Trẻ có khả năng nhớ và hát được một bài hát quen thuộc.
• Bé có thể nhận biết và đặt tên cho đồ vật xung quanh.
• Trẻ hiểu khái niệm thời gian như hôm qua, hôm nay, ngày mai.
• Trẻ sử dụng đại từ xưng hô như con, em, mẹ, cha trong câu nói.

Sang tuổi thứ 3, trẻ không chỉ biết nói mà còn có khả năng phát âm khá rõ ràng khiến người khác dễ hiểu được. Bé có thể kể lại câu chuyện đơn giản, hát một bài hát quen thuộc. Hơn nữa còn biết sử dụng đại từ xưng hô và nhận biết tên đồ vật, con vật và người thân xung quanh. Việc này là dấu hiệu cho thấy bé đang lớn lên hòa nhập tốt với thế giới xung quanh.

Dấu hiệu trẻ 3 tuổi chậm nói

Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ. Nhận biết các dấu hiệu chậm nói sớm sẽ giúp cha mẹ có những biện pháp can thiệp kịp thời.

• Không thể nói hoàn chỉnh các câu ngắn
• Không nhận thức và biết về các bộ phận trên cơ thể
• Không chủ động nói chuyện bi bô
• Không biết dùng từ ở số nhiều
• Lượng từ mà con biết cũng rất hạn chế
• Không nhớ được giai điệu các bài hát yêu thích
• Không ghi nhớ được về màu sắc, các khái niệm dùng để miêu tả
• Không hiểu được ý nghĩa câu mệnh lệnh, yêu cầu của cha mẹ
• Không có nhu cầu đặt câu hỏi, không tò mò về xung quanh
• Không biết cách xưng hô với mọi người
• Khó phát ra âm thanh, nói năng không logic, khó nghe
• Không thích giao tiếp với người ngoài, không thích người lạ
• Những cử chỉ và ngôn ngữ cơ thể thay thế lời nói
• Chỉ nói lặp đi lặp lại một số từ nhất định
• Không biết làm theo những câu hỏi đơn giản, câu mệnh lệnh ngắn
• Hay quên và thường không nhớ những điều đã được dạy

Nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói

Hiện nay, với sự gia tăng của công nghệ và lối sống hiện đại, nhiều trẻ em gặp khó khăn trong việc phát triển khả năng ngôn ngữ của mình. Do đó, phụ huynh càng cần hiểu rõ nguyên nhân khiến cọn chậm nói để có hướng can thiệp kịp thời và hiệu quả.

• Thiếu tương tác với cha mẹ: Nhiều gia đình bận rộn thường để trẻ tự chơi, không dành thời gian trò chuyện khiến trẻ ít cơ hội học hỏi và phát triển ngôn ngữ.
• Tiếp xúc nhiều với công nghệ: Việc trẻ xem TV hay sử dụng điện thoại thường xuyên thay vì giao tiếp với người khác sẽ làm giảm khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ.
• Các bệnh tai mũi họng: Trẻ mắc các vấn đề về thính giác như viêm tai giữa sẽ khó nghe và hiểu lời nói, từ đó ảnh hưởng đến khả năng phát âm.
• Rối loạn phát triển: Tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ cũng có thể gây ra chậm nói do khó tương tác xã hội và bộc lộ cảm xúc.
• Cấu tạo miệng của trẻ: Các vấn đề như hở hàm ếch, dính thắng lưỡi là nguyên nhân bất thường khiến trẻ khó phát âm, đặc biệt với các âm sắc khó.
• Thiếu môi trường tương tác: Nếu trẻ không được giao tiếp thường xuyên với người lớn hay bạn bè cùng lứa, khả năng học hỏi và phát triển ngôn ngữ sẽ bị hạn chế.
• Vấn đề thần kinh: Bại não ở trẻ, chấn thương sọ não có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phát triển ngôn ngữ do chúng khiến bé khó phát âm và hiểu được ngôn ngữ.

Cách cải thiện chậm nói, giúp trẻ 3 tuổi phát triển ngôn ngữ

Việc trẻ 3 tuổi chậm nói khiến không ít cha mẹ lo lắng, bởi đây là giai đoạn trẻ bắt đầu phát triển mạnh mẽ về ngôn ngữ và giao tiếp. Tuy nhiên, đây là vấn đề có thể cải thiện. Thông qua những phương pháp hỗ trợ đúng cách, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con mình phát triển ngôn ngữ một cách hiệu quả hơn.

1. Áp dụng ngôn ngữ trị liệu

Ngôn ngữ trị liệu hiện đang là phương pháp phổ biến được áp dụng để giúp trẻ 3 tuổi chậm nói cải thiện khả năng phát âm và giao tiếp. Mục tiêu chính là giúp các bé phát âm rõ ràng, chính xác hơn, qua đó giao tiếp tự tin hơn với người xung quanh. Với trẻ chậm nói, ngôn ngữ trị liệu vừa tập trung sửa lỗi phát âm vừa giúp trẻ học cách diễn đạt ý tưởng, câu từ một cách tự nhiên.

Các biện pháp trong ngôn ngữ trị liệu bao gồm việc sử dụng tranh ảnh, đồ chơi, các thiết bị hỗ trợ để trẻ dễ dàng tiếp cận và học từ vựng mới. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng sẽ áp dụng các bài tập giúp cải thiện khả năng cử động miệng, lưỡi nhằm tăng cường sự linh hoạt khi phát âm. Việc điều trị có thể diễn ra tại các cơ sở y tế chuyên khoa hoặc tại nhà với sự hướng dẫn của chuyên gia, nhằm đảm bảo lộ trình phát triển phù hợp với từng giai đoạn của trẻ.

2. Học tại trung tâm can thiệp sớm

Việc đưa trẻ 3 tuổi chậm nói đến các trung tâm giáo dục chuyên biệt là một quyết định cần thiết khi cha mẹ nhận thấy con mình có dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ. Tại đây, bé sẽ được tiếp cận với môi trường học tập chuyên nghiệp, giáo viên được đào tạo chuyên sâu về giáo dục đặc biệt. Mục đích của trung tâm là giúp trẻ phát triển các kỹ năng ngôn ngữ, tư duy và tương tác xã hội toàn diện. Đồng thời tạo điều kiện để các con hòa nhập tốt hơn với bạn bè cùng trang lứa.

Không chỉ giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp, các trung tâm này còn hỗ trợ cả gia đình đồng hành cùng quá trình phát triển của con. Cha mẹ sẽ được tư vấn về cách chăm sóc, dạy dỗ con tại nhà, đồng thời biết cách theo dõi tiến trình của bé. Điều này giúp gia đình và trẻ có sự kết nối chặt chẽ, cùng nhau vượt qua thách thức trong việc phát triển ngôn ngữ.

3. Đọc sách cho bé nghe

Đọc sách cho bé nghe là phương pháp hiệu quả hơn so với việc dạy nói thông thường bởi nó không chỉ giúp trẻ học từ vựng mới mà còn khơi gợi trí tưởng tượng và khả năng tập trung. Khi nghe kể chuyện, trẻ được tiếp cận với nhiều ngữ cảnh giao tiếp khác nhau, học cách sử dụng ngôn ngữ tự nhiên. Ngoài ra, việc lắng nghe giọng đọc của người lớn còn giúp con làm quen với âm điệu, nhịp điệu và cách phát âm đúng.

Bé nên được lắng nghe các thể loại sách phù hợp với độ tuổi như truyện tranh, sách ảnh có hình minh họa sinh động, câu chuyện ngắn có cốt truyện đơn giản. Phụ huynh nên dùng giọng đọc truyền cảm, thay đổi âm điệu theo nhân vật để thu hút sự chú ý của bé. Sau mỗi trang sách, cha mẹ có thể dừng lại hỏi con vài câu đơn giản để bé có cơ hội suy nghĩ và tham gia vào câu chuyện.

4. Kết hợp giáo dục trong và ngoài nhà

Sự kết hợp giữa giáo dục trong và ngoài nhà là cần thiết bởi nó tạo ra môi trường đa dạng, giúp trẻ học hỏi và phát triển toàn diện hơn. Trong nhà, con cần được học các kỹ năng cơ bản như sắp xếp đồ chơi, học từ qua sách vở, các hoạt động sáng tạo như vẽ tranh, xếp hình. Chúng giúp trẻ phát triển khả năng tư duy và giao tiếp trong môi trường quen thuộc.

Ngoài ra, giáo dục ngoài trời cũng đóng vai trò quan trọng nhằm phát triển ngôn ngữ và thể chất. Những trò chơi ngoài trời như chạy nhảy, chơi đu quay, khám phá thiên nhiên giúp trẻ tăng giao tiếp với bạn bè và học hỏi nhiều từ xung quanh. Đây là dịp để bé trải nghiệm, học thêm nhiều từ mới và cải thiện kỹ năng giao tiếp qua các trường hợp thực tế.

Tóm lại, trẻ 3 tuổi chậm nói có thể được cải thiện thông qua nhiều cách khác nhau từ trò chuyện thường xuyên đến việc tham gia vào các hoạt động vui chơi có tính giáo dục. Cha mẹ cùng cộng đồng hãy là những người kiên nhẫn và đồng hành cùng các bé trên con đường học hỏi này.

Có thể bạn quan tâm:

• Bài Test trẻ chậm nói ASQ-3 giúp phát hiện và can thiệp sớm
• Trẻ chậm nói có ảnh hưởng đến trí tuệ không? Cần làm gì?

Các nguồn tham khảo:

• hongngochospital.vn, vinmec.com,….