Chứng khó đọc ở trẻ nhỏ: Nguyên nhân và giải pháp hiệu quả

Chứng khó đọc ở trẻ nhỏ là tình trạng phổ biến nhưng thường bị hiểu lầm là trẻ không được thông minh. Tuy nhiên với sự hỗ trợ phù hợp, trẻ mắc chứng này có thể học tập tốt hơn và thành công trong tương lai.

Chứng khó đọc ở trẻ nhỏ là gì?

Chứng khó đọc là một khó khăn trong học tập, chủ yếu ảnh hưởng đến các kỹ năng liên quan đến việc đọc và đánh vần từ chính xác cũng như trôi chảy.

Chứng khó đọc ở trẻ nhỏ là tình trạng trẻ gặp khó khăn trong việc giải mã các từ mới, đọc, viết và đánh vần. Nó ảnh hưởng đến khả năng nhận biết và vận dụng âm thanh trong ngôn ngữ của trẻ.

Người ta ước tính rằng cứ năm đứa trẻ thì có một em mắc chứng khó đọc và 80% – 90% trẻ nhỏ mắc chứng rối loạn học tập đều đồng thời mắc phải chứng bệnh này. Mặc dù các chuyên gia từng nói rằng chứng khó đọc xảy ra thường xuyên hơn ở bé trai so với bé gái, nhưng nghiên cứu hiện tại chỉ ra rằng nó ảnh hưởng đến cả hai giới như nhau.

Nguyên nhân dẫn đến chứng khó đọc ở trẻ nhỏ

Chứng khó đọc ở trẻ em rõ ràng có yếu tố di truyền trong gia đình. Trẻ em có cha mẹ mắc chứng này có nguy cơ gặp phải tình trạng bệnh cao từ 40 – 60% và tỷ lệ tiếp tục cao hơn khi nhiều thành viên trong gia đình cũng bị ảnh hưởng.

Nghiên cứu đang tiếp tục cung cấp thêm thông tin về các nhiễm sắc thể có thể gây ra chứng khó đọc di truyền cũng như các tình trạng khác, chẳng hạn như rối loạn thiếu tập trung có thể cùng tồn tại với chứng khó đọc.

Mức độ thông minh không phải là yếu tố gây ra chứng khó đọc. Mặc dù chứng khó đọc xảy ra ở mọi cấp độ trí thông minh nhưng phần lớn trẻ mắc chứng này có trí thông minh bình thường hoặc trên trung bình.

Một loại chứng khó đọc khác được gọi là “chứng khó đọc sâu”, thường xảy ra sau đột quỵ hoặc chấn thương não khác và hiếm khi là nguyên nhân gây ra chứng khó đọc ở trẻ em.

Dấu hiệu của chứng khó đọc ở trẻ nhỏ

Chứng khó đọc có thể là một khuyết tật khó phát hiện, đặc biệt là ở trẻ em. Chỉ khi trẻ bắt đầu đi học, cha mẹ mới biết được con có mắc chứng khó đọc hay không. Giáo viên có thể phát hiện những dấu hiệu đầu tiên của chứng khó đọc khi họ thấy trẻ gặp khó khăn trong việc đánh vần, đọc hoặc viết. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến nhất của chứng khó đọc ở trẻ em:

Dấu hiệu ở trẻ mầm non

• Khó phát âm các từ phổ biến phù hợp với lứa tuổi.
• Gặp khó khăn trong việc ghép từ với đồ vật.
• Không thích hoặc không thể hoàn thành các bài đồng dao thông thường dành cho trẻ mẫu giáo.
• Khó phân biệt trái phải.
• Khó nhận biết các chữ cái trong bảng chữ cái.
• Có vốn từ vựng ít hơn so với những đứa trẻ khác cùng tuổi.
• Thấy khó học từ mới.
• Không thể nhận ra hoặc nghĩ ra các từ có vần điệu.

Dấu hiệu ở trẻ tiểu học và trung học

• Phản đối tham gia các trò chơi hoặc hoạt động liên quan đến việc đọc.
• Không hứng thú với sách, ngay cả khi sách thuộc chủ đề mà bé yêu thích.
• Không thể tóm tắt một câu chuyện ngay cả khi vừa đọc xong.
• Trộn lẫn các chữ cái và âm thanh.
• Lắp bắp khi kể chuyện hoặc sử dụng nhiều từ đệm.
• Không hiểu được ngôn ngữ cơ thể và thường hành động không đúng mực trong các tình huống xã hội.
• Khó hoặc chậm phân biệt được các âm riêng lẻ trong từ, các âm vị khác nhau.
• Đọc hoặc viết chữ không theo thứ tự.
• Khó phát âm những từ chưa biết.
• Sử dụng sai hoặc coi thường dấu câu.
• Khó nắm vững cách viết đúng chính tả hoặc từ vựng phù hợp với lứa tuổi.
• Khó nhớ lại những từ đã biết.

Chứng khó đọc cũng ảnh hưởng đến trẻ em khi ở bên ngoài trường học, cụ thể:

• Khó giải mã các logo, bảng hiệu.
• Gặp khó khăn khi cố gắng tìm hiểu các quy tắc của trò chơi.
• Gặp khó khăn trong việc làm theo hướng dẫn chỉ đường.
• Nhận thấy việc học một ngôn ngữ khác đặc biệt khó khăn.

Ảnh hưởng khôn lường của chứng khó đọc ở trẻ nhỏ

Trẻ em mắc chứng khó đọc, đặc biệt là những trẻ chưa được chẩn đoán thường có lòng tự trọng thấp vì lo lắng rằng có điều gì đó không ổn xảy ra với mình và thường bị cho là không đủ cố gắng để học đọc.

Trẻ sẽ học chậm hơn so với các bạn khác, khó khăn trong việc truyền tải lời nói hoặc tiếp thu về ngôn ngữ. Và điều này sẽ làm cho trẻ tự ti hay không còn hứng thú trong học tập.

Nếu chứng khó đọc không được phát hiện sớm thì trẻ sẽ trở nên kiệm lời hơn, ít muốn tiếp xúc với mọi người và lâu dần sẽ trở nên cô lập bản thân với gia đình và xã hội. Một số trường hợp trẻ có thể bỏ học và có khả năng phải đối mặt với một tương lai đầy thử thách.

Tìm hiểu thêm: Các dạng khuyết tật ở trẻ: Biểu hiện và hướng can thiệp

Giải pháp hiệu quả cho trẻ nhỏ mắc chứng khó đọc

Có rất nhiều phương pháp, chương trình hướng dẫn có thể giúp trẻ mắc chứng khó đọc xây dựng kỹ năng và bắt kịp với các bạn cùng lớp. Các em cũng có thể nhận được những hình thức hỗ trợ khác nhau như:

• Các chuyên gia học tập như gia sư và nhà trị liệu ngôn ngữ có thể dạy con theo cách phù hợp với trẻ. Các chuyên gia có thể giúp con trẻ học từ vựng thông qua các trò chơi và câu đố thực hành. Con có thể được cho xem một chữ cái trong bảng chữ cái và hỏi trẻ tạo ra âm thanh gì hoặc những từ nào bắt đầu bằng chữ cái đó.
• Các thiết bị điện tử bao gồm ứng dụng gõ những gì con bạn nói hoặc đọc thành tiếng. Trẻ cũng có thể yêu cầu ghi âm lại sách giáo khoa, buổi học và nghe lại sau. Đồng thời cho trẻ ghi chú trên máy tính xách tay. Những phương pháp này có thể giúp con tập trung vào thông tin để cố gắng đánh vần từng từ một cách chính xác.
• Chương trình giáo dục cá nhân hóa (IEP) có thể được sử dụng cho đến khi trẻ tốt nghiệp trung học. IEP xác định nhu cầu học tập của trẻ và giúp giáo viên tìm ra cách giúp các em học tập. Đồng thời, chương trình này cũng giúp học sinh xây dựng những kỹ năng cần thiết sau trung học như áp dụng bài kiểm tra nói thay vì bài thi viết hoặc bài kiểm tra không tính thời gian.

Cha mẹ cần làm gì để hỗ trợ chứng khó đọc ở trẻ nhỏ?

Cha mẹ cần tìm hiểu về tình trạng sức khỏe và cách điều trị chứng khó đọc cho con. Phụ huynh nên thảo luận các lựa chọn điều trị với chuyên gia để quyết định muốn chăm sóc gì cho con mình.

1. Luôn khuyến khích con

Việc đọc có thể khiến con bạn mệt mỏi và mất tập trung nhanh chóng. Hãy khen ngợi con vì đã đọc mỗi lần vài phút sẽ giúp trẻ xây dựng sự tự tin và ngăn ngừa mệt mỏi. Khuyến khích con nghỉ giải lao trong thời gian ngắn nhưng luôn quay lại làm bài tập về nhà và hoàn thành chúng.

Đừng nói với con rằng việc đọc và viết rất dễ dàng hoặc không mất quá nhiều thời gian để hoàn thành. Những lời nhận xét kiểu này có thể khiến con cảm thấy lo lắng hoặc xấu hổ khi gặp thách thức trong quá trình đọc.

2. Đọc thường xuyên với con

Cha mẹ hãy đọc truyện cùng con mỗi tối trước khi đi ngủ và chỉ vào các từ khi đọc chúng. Nói cho trẻ biết ý nghĩa của từ mới và sau đó yêu cầu con cho cha mẹ biết ý nghĩa của các từ đó. Sự lặp lại sẽ giúp trẻ nhớ từ mới dễ dàng hơn.

Phụ huynh có thể yêu cầu con kể cho mình nghe điều trẻ nghĩ sẽ xảy ra tiếp theo trong câu chuyện và kể tên các nhân vật, đề mục trong hình. Điều này sẽ giúp trẻ nhớ lại từ và hiểu câu chuyện.

3. Giúp con đọc mọi nơi

Phụ huynh thường xuyên cho con để mắt tới xung quanh và đọc tên những điều vừa nhìn thấy. Chẳng hạn như cho trẻ đọc biển báo đường khi lái xe ngang qua chúng bởi chúng thường có hình ảnh có thể giúp con hiểu và ghi nhớ các từ. Yêu cầu con nói cho cha mẹ biết tên công ty có logo mà bé biết. Những hoạt động này sẽ giúp trẻ hiểu rằng kỹ năng đọc không chỉ quan trọng đối với trường học.

4. Tập trung vào điểm mạnh của con

Giúp con hiểu rằng đọc chỉ là một trong nhiều kỹ năng mà một người có thể có. Thông thường trẻ mắc chứng khó đọc thường rất sáng tạo. Vì vậy hãy để con kể cho người lớn nghe về sở thích và giúp con xây dựng niềm tin vào khả năng của mình. Đồng thời con cũng có thể sẵn sàng rèn luyện kỹ năng đọc của mình hơn nếu trẻ cảm thấy tự tin về các kỹ năng khác.

5. Đừng tập trung vào điểm số

Đối với một đứa trẻ mắc chứng khó đọc, việc đặt quá nhiều áp lực và tập trung vào điểm số có thể gây ra những tác động tiêu cực không mong muốn.

Cha mẹ cần nhớ rằng điểm số không phản ánh hết khả năng và tiềm năng của con cái, đặc biệt là khi bé đang đối mặt với khó khăn trong việc đọc hiểu. Phụ huynh có thể khen ngợi sự tiến bộ, điểm cao trong bài tập hoặc bài kiểm tra của con nhưng đừng coi điểm số là mục tiêu.

Đánh giá và chẩn đoán sớm chứng khó đọc ở trẻ nhỏ là cách hiệu quả nhất để điều trị và hỗ trợ trẻ mắc chứng bệnh thần kinh này. Với sự hướng dẫn và hỗ trợ thích hợp, bất kỳ đứa trẻ mắc chứng khó đọc nào cũng có thể học cách đọc, viết và phát triển nhiều khả năng hơn nữa trong tương lai.

Có thể bạn quan tâm:

• Trẻ nói ngọng L và N: Nguyên nhân, Bài tập khắc phục
• Trẻ chậm nói không tập trung: Biểu hiện này có đáng lo?
• Chứng khó học ở trẻ: Dấu hiệu, Chẩn đoán và Can thiệp sớm