Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non: Biểu hiện và Hướng can thiệp

Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non bao gồm nhiều sự bất thường về tâm lý, tâm thần gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và đời sống sinh hoạt hàng ngày của mỗi trẻ nhỏ. Tình trạng này nếu không sớm được phát hiện và có biện pháp can thiệp phù hợp có thể làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần nguy hiểm hơn, mức độ ảnh hưởng trở nên nghiêm trọng. 

Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non là gì?

Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non được hiểu đơn giản là tình trạng trẻ nhỏ xảy ra các bất thường, rối loạn về mặt tâm lý, tâm thần. Trẻ sẽ bị ảnh hưởng hoặc làm gián đoạn quá trình phát triển cảm xúc, tư duy, hành vi và gây nên nhiều tác động tiêu cực đối với sức khỏe, chất lượng cuộc sống.

Những rối loạn này sẽ gây ra các suy nghĩ, cảm xúc, hành vi bất thường ở trẻ nhỏ. Tình trạng này có thể khiến trẻ bị hạn chế hoặc suy giảm quá trình phát triển các kỹ năng xã hội phù hợp với từng lứa tuổi và gây nên những sự lo lắng, bồn chồn, sợ hãi, tự ti.

Tình trạng rối loạn tâm lý kéo dài ở trẻ mầm non có thể khiến trẻ dần thu mình, có xu hướng lẩn trốn và tránh né các hoạt động sinh hoạt bình thường, không biết gần gũi, tiếp xúc với bất kỳ ai. Bên cạnh đó, các rối loạn tâm lý còn có thể để lại các tác động nghiêm trọng đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ, khiến trẻ gặp nhiều cản trở trong quá trình học tập, thậm chí bị suy giảm về thể chất, sức đề kháng yếu.

Biểu hiện của trẻ mầm non bị rối loạn tâm lý

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì các biểu hiện của rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non thường khá khó nhận biết. Cũng bởi ở giai đoạn này, trẻ nhỏ cũng có những sự hình thành và thay đổi về cảm xúc, hành vi và tâm lý nên rất dễ bị nhầm lẫn, nhiều bậc phụ huynh lơ là và chủ quan cho rằng đó là các biểu hiện bình thường nên dẫn đến việc can thiệp chậm trễ.

Bên cạnh đó, bản thân trẻ mầm non vẫn chưa đủ nhận thức và khả năng giao tiếp để có thể lý giải về các hành vi, cảm xúc của chính mình. Tuy rằng, hiện nay xã hội đã cập nhật và phổ biến rất nhiều thông tin về các vấn đề sức khỏe tinh thần, nhưng vẫn có không ít các gia đình chưa thể chấp nhận các định kiến về chứng bệnh này, họ không muốn thừa nhận con đang mắc phải các chứng rối loạn tâm lý.

Cũng chính bởi những vấn đề này khiến cho nhiều gia đình và các bậc phụ huynh cảm thấy e ngại, dè chừng trong việc cho trẻ tiến hành thăm khám, điều trị kịp thời. Các chuyên gia cho biết rằng, rối loạn tâm lý ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ mầm non cần được hỗ trợ can thiệp trong giai đoạn sớm để giúp trẻ mau chóng cân bằng, ổn định trạng thái tâm lý, từ đó nâng cao chất lượng học tập và cuộc sống của bản thân.

Do đó, các bậc phụ huynh và giáo viên giảng dạy trực tiếp cho trẻ cần chú ý quan sát, chăm sóc trẻ chu đáo để có thể dễ dàng nhận biết các dấu hiệu sớm của bệnh, từ đó giúp trẻ tiến hành thăm khám và can thiệp hiệu quả. Cụ thể các dấu hiệu rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ mầm non như:

• Tâm trạng thái đổi thất thường, khó có thể dự đoán được.
• Hay buồn bã, chán nản, mệt mỏi, suy sụp và bi quan trong thời gian kéo dài, tối thiểu là 2 tuần.
• Có xu hướng thay đổi các hành vi một cách tiêu cực và trẻ không thể kiểm soát được. Trẻ có thể hiếu động quá mức, thực hiện các hành vi tự làm tổn thương bản thân, bạo lực, đánh nhau, chống đối dữ dội.
• Trẻ thu mình, không muốn tiếp xúc, gần gũi hay tương tác với bất kỳ ai, kể cả những người thân thiết.
• Khả năng tập trung của trẻ bị suy giảm, trẻ khó khăn trong việc chú ý để hoàn thành một công việc đơn giản nào đó, dễ cảm thấy nhàm chán với mọi thứ diễn ra xung quanh.
• Giấc ngủ bị rối loạn nghiêm trọng, trẻ thường cảm thấy mất ngủ, trằn trọc khó đi vào giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, thường xuyên mơ gặp ác mộng.
• Thói quen ăn uống của trẻ bị thay đổi, trẻ có thể cảm thấy chán ăn, liên tục bỏ bữa, ăn không ngon miệng hoặc ăn uống vô độ, mất kiểm soát.
• Suy nghĩ tiêu cực, bi quan về cuộc sống, có ý định tự làm tổn thương bản thân hoặc nặng hơn là nghĩ về cái chết và muốn tự sát.

Các biểu hiện rối loạn tâm lý của trẻ mầm non trong giai đoạn đầu có thể khó nhận biết nhưng nếu chú ý quan sát, ba mẹ vẫn có thể phát hiện ra những dấu hiệu bất thường của trẻ. Ngay khi nghi ngờ trẻ mắc phải các vấn đề sức khỏe tâm lý thì phụ huynh nên chủ động cho trẻ tiến hành thăm khám, chẩn đoán tại các cơ sở chuyên khoa uy tín, từ đó được bác sĩ tư vấn và hỗ trợ can thiệp bằng các biện pháp hiệu quả, an toàn.

Chứng rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non có liên quan đến bệnh lý nào?

Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non có khả năng khỏi phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Nó có thể đến từ các áp lực học tập, những kỳ vọng quá lớn của ba mẹ, thầy cô dành cho trẻ nhỏ.

Bên cạnh đó, yếu tố gia đình cũng đóng vai trò quan trọng đối với sự hình thành và phát triển tâm lý cho trẻ nhỏ. Nếu trẻ không nhận được tình yêu thương, sự quan tâm của ba mẹ hoặc phải đối diện với những cảnh bạo hành, sự ly tán của gia đình thì tâm lý có nhiều khả năng sẽ bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, dựa vào các kết quả nghiên cứu nhận thấy rằng, chứng rối loạn tâm lý ở trẻ em có thể liên quan và xuất phát từ sự ảnh hưởng của các bệnh lý sau:

1. Rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu là một chứng rối loạn tâm thần phổ biến và có thể gây ảnh hưởng ở bất kỳ đối tượng nào, không phân biệt độ tuổi, giới tính, tầng lớp xã hội. Những trẻ mầm non mắc phải căn bệnh này sẽ liên tục cảm thấy lo lắng, sợ hãi quá mức về hầu hết các sự kiện, hoạt động diễn ra bên ngoài xã hội.

Nỗi sợ của trẻ xuất hiện và kéo dài vô lý gây ảnh hưởng đến đến sống sinh hoạt hàng ngày, kìm hãm sự phát triển của trẻ. Trẻ có thể sợ ở một mình, luôn cố gắng bám theo bố mẹ dù ở bất kỳ đâu. Tình trạng lo sợ quá mức khiến cho hoạt động của tim mạch cũng bị ảnh hưởng, trẻ thường đổ nhiều mồ hôi, tim đập nhanh, mất kiểm soát cơ thể.

2. Rối loạn tăng động giảm chú ý

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là hội chứng thường gặp ở nhiều trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ ở độ tuổi mầm non. Trẻ thường hiếu động quá mức, có các hành vi bốc đồng, chống phá dữ dội và không thể ngồi yên một chỗ, tay chân luôn hoạt động, nghịch phá.

Bên cạnh đó, những đứa trẻ này còn bị suy giảm nghiêm trọng về khả năng tập trung, chú ý. Trẻ thường không có sự kiên nhẫn trong bất kỳ hoạt động này, hay xao nhãng và nhanh cảm thấy chán nản trước các hoạt động hoặc việc học tập hàng ngày.

3. Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng gây ra hàng loạt các vấn đề ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi, nhận thức của trẻ. Nhiều trường hợp nặng có thể gây ra ảo giác, ảo tưởng khiến cho chất lượng cuộc sống và khả năng học tập của trẻ bị giảm sút nghiêm trọng.

Đây là một chứng bệnh mãn tính cần phải hỗ trợ can thiệp và điều trị suốt đời. Đối với các tình trạng tâm thần phân liệt ở trẻ thì các biểu hiện sẽ xuất hiện sớm khiến trẻ bị chậm ngôn ngữ, hạn chế về khả năng vận động (chậm bò, chậm biết đi,…). Theo thời gian, các biểu hiện của bệnh sẽ diễn biến phức tạp, dễ nhầm lẫn và gây ra nhiều ảnh hưởng nặng nề hơn.

4. Trầm cảm

Đặc trưng của trầm cảm là trạng thái buồn bã, chán nản, mệt mỏi, suy sụp và không còn bất kỳ hứng thú đối với cuộc sống. Căn bệnh này có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả trẻ nhỏ.

Trẻ mắc phải chứng rối loạn trầm cảm sẽ khó có thể kiểm soát tốt cảm xúc của chính mình, trẻ liên tục cảm thấy buồn chán, khóc lóc không rõ nguyên nhân. Bên cạnh đó, trẻ còn có xu hướng thu mình, không muốn giao tiếp với bất kỳ ai, tách biệt với xã hội.

Tình trạng trầm cảm kéo dài sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng học tập của trẻ, trẻ khó có thể tập trung vào việc học, trí nhớ suy giảm. Một số trẻ trầm cảm nặng có thể suy nghĩ tiêu cực, nghĩ đến cái chết và có ý định tự sát để giải thoát chính mình.

5. Rối loạn ăn uống

Rối loạn ăn uống được xem là một trong các chứng rối loạn tâm lý vô cùng phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ từ 3 đến 6 tuổi. Trẻ mắc phải chứng rối loạn này thường có các biểu hiện bất thường về thói quen ăn uống.

Trẻ có thể cảm thấy chán ăn, ăn uống không ngon miệng, bỏ ăn liên tục hoặc ngược lại, ăn uống quá độ, ăn không kém soát, dung nạp quá nhiều thực phẩm gây ảnh hưởng đến cân nặng. Tình trạng này nếu không được kiểm soát tốt sẽ gây nên những tác động tiêu cực đối với sức khỏe và làm cản trở sinh hoạt đời sống của trẻ nhỏ.

Hướng điều trị cho trẻ mắc rối loạn tâm lý

Tùy vào tình trạng rối loạn tâm lý của mỗi trẻ nhỏ mà các bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc đưa ra phương pháp can thiệp phù hợp nhất. Đối với các trường hợp bệnh là trẻ em, đặc biệt là trẻ mầm non thì cần nhiều sự kiên trì trong quá trình hỗ trợ cải thiện.

Chính vì thế, các chuyên gia luôn khuyến khích phụ huynh và giáo viên cần có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên liên lạc để có thể dễ dàng phát hiện ra những dấu hiệu bất thường ở trẻ. Ngay khi nghi ngờ trẻ mắc phải các vấn đề sức khỏe tâm lý, bạn cần cho trẻ thăm khám, đánh giá trực tiếp tại các cơ sở chuyên khoa để nhận được những lời khuyên hữu ích nhất.

Tính đến thời điểm hiện tại, các vấn đề rối loạn tâm lý ở trẻ nhỏ thường được ưu tiên áp dụng trị liệu tâm lý. Đây là phương pháp được đánh giá rất cao về mức độ hiệu quả và an toàn cho nhiều đối tượng đang có sự bất ổn về mặt tâm lý.

Trị liệu tâm lý hoàn toàn không sử dụng đến thuốc điều trị, song song với đó, trẻ nhỏ sẽ được gặp gỡ và trao đổi trực tiếp cùng với chuyên gia tâm lý, từ đó dễ dàng tháo gỡ các nút thắt trong lòng. Bằng các liệu pháp chuyên môn, chuyên gia tâm lý sẽ hỗ trợ cho trẻ cách đối mặt và vượt qua những rào cản tâm lý, biết cách cân bằng và ổn định cuộc sống.

Nhờ vào liệu pháp tâm lý mà trẻ nhỏ có thể hiểu rõ hơn về bản thân mình, từ đó dễ dàng điều chỉnh các cảm xúc, suy nghĩ, hành vi sai lệch. Ngoài ra, chuyên gia tâm lý còn hỗ trợ trang bị cho trẻ các kỹ năng sống cần thiết, đặc biệt là kỹ năng kiểm soát cảm xúc, vượt qua khó khăn để trẻ có thể cải thiện tốt chất lượng cuộc sống và phòng ngừa tái phát về sau.

Bên cạnh đó, đối với các tình trạng rối loạn tâm lý nặng ở trẻ mầm non thì bác sĩ có thể cân nhắc kết hợp cùng một số loại thuốc hỗ trợ. Cụ thể các loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc chống lo âu có tác dụng điều hòa tâm trạng, làm thuyên giảm tốt các triệu chứng nguy hiểm, nhờ đó quá trình can thiệp cho trẻ đạt được hiệu quả tốt hơn.

Cách phòng tránh rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non ba mẹ nên biết

Rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non có thể khởi phát vào bất cứ lúc nào nên gia đình cần đặc biệt quan tâm và có biện pháp phòng tránh ngay từ sớm cho trẻ, tạo cho trẻ môi trường sinh hoạt lành mạnh để có thể phát triển sức khỏe tâm lý thật tốt. Cụ thể một số điều cần thực hiện cho trẻ trong giai đoạn nhạy cảm này như:

• Dành cho trẻ nhiều thời để cùng nhau tâm sự, chia sẻ và tạo dựng mối quan hệ tình cảm tốt đẹp, bền chặt. Ba mẹ nên thường xuyên trò chuyện với con thông qua các câu chuyện, hoạt động hàng ngày để gắn kết tình cảm và giúp cho con có được tâm lý thoải mái chia sẻ những chuyện vui buồn xoay quanh cuộc sống.
• Gia đình cần tạo cho trẻ môi trường sống lành mạnh, các thành viên cần có sự gắn kết và tương tác qua lại với nhau để tạo cho trẻ thói quen tích cực ngay từ bé. Đồng thời, cần hạn chế các mâu thuẫn, cãi vả gây ảnh hưởng đến tâm trạng và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.
• Chú ý quan sát và quan tâm đến các hoạt động, cảm xúc, hành vi hàng ngày của trẻ để có thể kịp thời phát hiện ra những biểu hiện bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp hiệu quả.
• Luôn luôn lắng nghe và tôn trọng ý kiến của trẻ. Trẻ ở độ tuổi mầm non đã có những nhận thức, suy nghĩ và sở thích riêng của chính mình. Do đó, ba mẹ, thầy cô cần phải biết cách lắng nghe các nguyện vọng, ý kiến của trẻ và nên tôn trọng, luôn cho trẻ sự lựa chọn thay vì bắt ép.
• Tạo điều kiện thuận lợi để trẻ có thể tham gia vào các hoạt động vui chơi, thư giãn lành mạnh phù hợp với lứa tuổi. Bên cạnh việc học tập, trẻ mầm non cần có không gian để thư giãn và phát triển phù hợp với độ tuổi của mình. Vì thế, ba mẹ nên cho trẻ tiếp xúc với nhiều hoạt động khác nhau, gặp gỡ và giao lưu với nhiều bạn bè để trẻ trở nên dạn dĩ và khỏe mạnh.
• Gia đình chính là chỗ dựa vững chắc của mỗi trẻ nhỏ, do đó, đừng quen dành cho trẻ những lời động viên, khuyến khích để trẻ có thêm nhiều động lực, cố gắng để hoàn thành tốt các công việc, phát triển khả năng học tập, rèn luyện các đức tính tốt.
• Cần giúp trẻ xây dựng lối sống lành mạnh, ăn uống đúng giờ, ngủ đủ giấc, thường xuyên vận động, thể dục thể thao. Song song với đó cần phải loại bỏ các thói quen tiêu cực như sử dụng điện thoại quá nhiều, ngủ muộn, ăn uống không đều đỏ, hay dung nạp các loại đồ ăn chế biến sẵn, nhiều chất béo.

Hy vọng qua các thông tin chia sẻ trên đây, bạn đọc sẽ hiểu thêm về tình trạng rối loạn tâm lý ở trẻ mầm non và có biện pháp can thiệp, phòng tránh hiệu quả. Gia đình chính là yếu tố quan trọng góp phần ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý của mỗi đứa trẻ, do đó ba mẹ cần dành nhiều thời gian quan tâm và chăm sóc con, nhất là ở độ tuổi mầm non.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối nhiễu tâm lý ở trẻ: Nguyên nhân, chăm sóc & phòng ngừa
• Các phương pháp dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non tốt nhất
• Đặc điểm tâm lý của trẻ 4 – 5 Tuổi và Cách nắm bắt, chăm sóc
• Hiểu rõ đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học để dạy tốt nhất