10 dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tự kỷ cần phát hiện & can thiệp sớm

Nếu có thể nhận biết sớm các dấu hiệu của trẻ sơ sinh bị tự kỷ thì việc can thiệp và cải thiện sẽ được thực hiện một cách thuận lợi hơn, trẻ có nhiều cơ hội để phát triển và hòa nhập tốt với cộng đồng. Các triệu chứng của tự kỷ cũng sẽ được biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau nên các bậc phụ huynh cũng phải chú ý quan tâm để kịp thời nhận biết những sự bất thường của trẻ nhỏ. 

Dấu hiệu nhận biết tự kỷ sớm ở trẻ sơ sinh

Tự kỷ hay còn gọi là rối loạn phổ tự kỷ, đây được xem là một hội chứng rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ nhỏ và xuất hiện ngay từ rất sớm. Các triệu chứng của bệnh có thể khởi phát trong vòng 3 năm đầu đời và có thể kéo dài, phát triển dai dẳng đến giai đoạn trưởng thành hoặc có thể là suốt đời.

Đặc điểm nổi bật và thường thấy ở những đứa trẻ mắc phải chứng tự kỷ đó chính là sự khiếm khuyết về mặt nhận thức, khả năng giao tiếp bị hạn chế, hoạt động kém. Tình trạng này nếu kéo dài và không được can thiệp kịp thời sẽ gây nên nhiều sự cản trở đối với sinh hoạt đời sống, khiến cho khả năng học tập của trẻ nhỏ bị suy giảm nghiêm trọng và hạn chế sự tương tác xã hội của trẻ.

Chính vì thế mà việc phát hiện các dấu hiệu của trẻ bị tự kỷ ở giai đoạn sớm đóng vai trò rất quan trọng đối với quá trình can thiệp và cải thiện sức khỏe cho trẻ nhỏ. Nếu có thể nhận biết tốt các triệu chứng của tự kỷ trong những tháng đầu đời sẽ giúp ích rất nhiều cho việc điều trị, hỗ trợ trẻ nhỏ khắc phục tốt các khiếm khuyết và dễ dàng hòa nhập hơn với cuộc sống, xây dựng tốt các mối quan hệ.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì các dấu hiệu của trẻ tự kỷ có thể xuất hiện từ lúc 6 tháng tuổi nhưng phần lớn các gia đình chỉ nhận biết và cho trẻ đến thăm khám khi trẻ đã hơn 2 tuổi. Vì thế, để có thể phát hiện sớm dấu hiệu của trẻ bị tự kỷ ở giai đoạn sơ sinh, các bậc phụ huynh nên chú ý vào những đặc điểm sau đây:

1. Trẻ không có phản ứng với tiếng động, âm thanh xung quanh

Trẻ dường như không giật mình hay phản ứng lại khi nghe thấy những âm thanh, tiếng động xung quanh. Ví dụ như khi được cha mẹ gọi tên, trẻ sẽ không quay đầu lại nhìn hoặc không có bất kỳ phản ứng nào với lời gọi đó. Biểu hiện này có thể nhận thấy vào những năm tháng đầu đời của trẻ nhỏ. Các bậc phụ huynh có thể dễ dàng quan sát hoặc tự tạo ra tiếng động để đánh giá về mức độ phản ứng của trẻ.

2. Trẻ không giao tiếp

Bị hạn chế về khả năng giao tiếp xã hội, sử dụng ngôn ngữ yếu hoặc chậm nói là một trong các dấu hiệu phổ biến và dễ nhận biết ở trẻ sơ sinh bị tự kỷ. Đối với những đứa trẻ dưới 1 tuổi, trẻ vẫn có khả năng hiểu và tương tác tốt với người thân, đặc biệt là cha mẹ. Tuy nhiên, nếu trẻ bị tự kỷ thì khả năng này sẽ bị suy giảm một cách nghiêm trọng.

Các bậc phụ huynh có thể thấy con không quá quan tâm đến sự hiện diện của những người xung quanh, không có nhu cầu tương tác hay trò chuyện với bất kỳ ai. Bé chỉ để tâm đến những nhu cầu và mong muốn của bản thân mình mà không cần quan sát hay chú ý đến cảm xúc, thái độ của những người xung quanh. Những trẻ bị tự kỷ thường chỉ thích chơi một mình, chơi đùa cùng với những món đồ chơi mà bản thân yêu thích mà không cần tương tác hay bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bên cạnh.

3. Trẻ chậm nói

Đây cũng được xem là một trong các dấu hiệu điển hình của trẻ sơ sinh bị tự kỷ. Biết rằng chậm nói là một vấn đề chung của nhiều trẻ em trên toàn thế giới. Tuy nhiên, đối với trẻ tự kỷ thì tình trạng này xảy ra một cách thường xuyên hơn, trẻ dường như không phát ra bất kỳ âm thanh, ngôn ngữ nào, thay vào đó chỉ là những cử chỉ, hành động hoặc các biểu cảm trên gương mặt.

Thông thường, những trẻ khoảng 1 tuổi hoặc có thể là từ 10 tháng tuổi đã có thể bắt đầu bập bẹ, ê a những âm thanh riêng của mình. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ sẽ hiếm khi có những biểu hiện này, trẻ không giao tiếp qua ngôn ngữ.

4. Không bộc lộ cảm xúc, cử chỉ

Một số trẻ tự kỷ còn bị hạn chế về cả hành vi và biểu cảm của chính mình. Không giống với những đứa trẻ phát triển bình thường, trẻ bị tự kỷ sẽ ít khi thực hiện các hành động đơn giản như nắm chặt tay, vẫy tay, cầm nắm các đồ vật khi được người khác đưa vào tay,…

Cha mẹ có thể dễ dàng nhận biết dấu hiệu này vào lúc trẻ khoảng 9 đến 10 tháng tuổi. Nếu trẻ không biết mỉm cười khi cha mẹ trò chuyện, không vẩy tay, không có những cử chỉ chân tay linh hoạt thì nhiều khả năng trẻ đang mang phải chứng rối loạn phổ tự kỷ.

5. Ít hoặc không biểu hiện cảm xúc trên gương mặt

Những trẻ sơ sinh khi không thể diễn tả bằng lời nói và hành động nên rất thường xuyên biểu cảm thông qua gương mặt. Trẻ nhỏ có thể rất hay cười nhưng cũng vô cùng dễ khóc. Tuy nhiên, trong một vài nghiên cứu khoa học nhận thấy rằng, điều lại ít khi xuất hiện ở những trẻ mắc chứng tự kỷ.

Các chuyên gia cho biết rằng, trẻ nhỏ bị tự kỷ thường bị hạn chế trong việc bộc lộ cảm xúc trên gương mặt. Trong thực tế thì trẻ mắc chứng bệnh này vẫn có những cảm xúc của riêng mình nhưng chúng lại ít khi biểu hiện nó thông qua nét mặt, ví dụ như mỉm cười, cau mày,…

6. Trẻ tự kỷ ít bắt chước

Trẻ em rất hay bắt chước và làm theo những cử chỉ, hành động, lời nói, âm thanh của người lớn. Tuy nhiên, những trẻ tự kỷ lại bị hạn chế nhiều về vấn đề này và dường như trẻ không có xu hướng bắt chước những người xung quanh.

Nếu nhận thấy con đã được hơn 9 tháng tuổi nhưng hoàn toàn không bắt chước theo những nét mặt, cử chỉ, âm thanh của người khác thì cha mẹ cũng nên cân nhắc cho trẻ được thăm khám và chẩn đoán cụ thể bởi nhiều nguy cơ trẻ đang mắc chứng tự kỷ.

7. Trẻ sơ sinh không thích được âu yếm

Một trong các dấu hiệu thường thấy ở trẻ sơ sinh bị tự kỷ đó chính là trẻ hoàn toàn không thích được người khác bồng bế, âu yếm, vuốt ve. Khi được cha mẹ ẵm bồng, cơ thể trẻ sẽ trở nên căng cứng hoặc mềm nhũn ra một cách bất thường. Biểu hiện này có thể dễ dàng nhận biết ngày từ những tháng đầu đời.

8. Không tương tác bằng ánh mắt

Để có thể sớm nhận biết chứng tự kỷ ở trẻ sơ sinh, các bậc phụ huynh nên quan sát xem trẻ có thường xuyên tương tác bằng ánh mắt với mọi người xung quanh hay không. Khi người khác trò chuyện, chơi đùa cùng trẻ, trẻ có nhìn thẳng vào mắt đối phương không?

Theo chia sẻ của nhiều chuyên gia thì những người mắc bệnh tự kỷ dường như rất ngại giao tiếp bằng ánh mắt với người khác. Khi nói chuyện hay đùa giỡn với bất kỳ ai, trẻ cũng có xu hướng tránh né ánh mắt của họ, không trực tiếp nhìn vào họ.

9. Ít hoạt động

Đặc trưng thường thấy ở những trẻ mắc chứng tự kỷ đó chính là lười vận động, dường như trẻ chỉ ngồi yên một chỗ và không thích tham gia các hoạt động ngoài trời hoặc những bộ môn đòi hỏi phải vận động nhiều. Chỉ tự tách biệt bản thân với thế giới bên ngoài, chỉ yêu thích một số đồ chơi hoặc vấn đề cụ thể nào đó. Điều này khiến trẻ dần trở nên thụ động và không thể thích ứng tốt với môi trường xung quanh.

10. Một số dấu hiệu khác

Tự kỷ là một hội chứng bao gồm nhiều rối loạn phát triển khác nhau, mỗi trường hợp bệnh cũng sẽ có những cách biểu hiện và triệu chứng đặc trưng riêng biệt. Bên cạnh những dấu hiệu phổ biến thường gặp, các bậc phụ huynh cũng có thể nhận biết trẻ sơ sinh bị tự kỷ thông qua các triệu chứng sau:

• Trẻ rất khó thích nghi với môi trường hoặc không gian mới.
• Trẻ có xu hướng sắp xếp mọi thứ xung quanh theo vị trí nhất định, ngăn nắp, gọn gàng.
• Trẻ có những hành vi thường xuyên lặp đi lặp lại, ví dụ như đi vẫy tay, nắm tay, lắc lư đầu,…
• Trẻ không có sự thích thú với những món đồ chơi mới hoặc các hoạt động cụ thể nào đó.
• Trẻ nhạy cảm với âm thanh, tiếng ồn, mùi vị, hình ảnh.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị tự kỷ

Về nguyên nhân làm khởi phát các triệu chứng của bệnh tự kỷ vẫn chưa được các nhà khoa học xác định một cách cụ thể. Đây dường như vẫn còn là một trong các vấn đề cần phải dành nhiều thời gian để nghiên cứu, tìm hiểu sâu hơn.

Tuy nhiên, một số giả thuyết đặt ra rằng, chứng rối loạn phát triển này có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc những sự ảnh hưởng của môi trường. Cụ thể:

1. Yếu tố môi trường

Kết quả của một số cuộc nghiên cứu về trẻ tự kỷ đã tìm thấy một số gen có khả năng gây ra những sự tổn thương ở não bộ. Theo đó, các chuyên gia cho biết rằng, gen chính là một trong các yếu tố quan trọng góp phần lớn đối với sự hình thành và phát triển của mỗi đứa trẻ, đặc biệt là trẻ tự kỷ. Trong thực tế nhận thấy rằng, những gia đình có trẻ mắc bệnh tự kỷ thì khả năng cao những đứa trẻ khác cũng phát triển chứng bệnh này, tỷ lệ chiếm từ 5 đến 20%.

2. Yếu tố môi trường

Các yếu tố môi trường như thiếu sự quan tâm, chăm sóc của gia đình, người thân, thường xuyên tiếp xúc với những chất độc hại, hóa chất hoặc sống ở môi trường ô nhiễm cũng có thể là nguyên nhân làm phát triển chứng tự kỷ ở trẻ sơ sinh. Bên cạnh đó, những tác động từ người mẹ trong giai đoạn mang thai cũng có thể gây ảnh hưởng đến quá trình phát triển của mỗi trẻ nhỏ.

Ngoài ra, các nhân tố tác động trong quá trình mang thai cũng có thể là nguyên nhân của tự kỷ.

• Các nhà khoa học cho biết rằng, nếu mẹ bầu liên tục sử dụng các chất kích thích, chất gây nghiện như rượu bia, thuốc lá, ma túy thì sẽ khiến cho trẻ sinh ra có nhiều khả năng mắc chứng tự kỷ.
• Thời kỳ mang thai mẹ liên tục tiếp xúc với các môi trường độc hại, hóa chất, nhất là kim loại.
• Phụ nữ trên 40 tuổi sinh con cũng có thể làm gia tăng khả năng mắc bệnh ở trẻ sơ sinh.
• Trong quá trình mang thai, mẹ bầu gặp phải các bệnh lý như béo phì, tiểu đường,….

Biện pháp can thiệp đối với trẻ sơ sinh bị tự kỷ

Tự kỷ được xem là một hội chứng và hiện vẫn chưa có bất kỳ biện pháp hay loại thuốc nào có thể điều trị tận gốc. Tuy nhiên, nếu có thể phát hiện sớm trong giai đoạn trẻ sơ sinh và kịp thời áp dụng các biện pháp can thiệp thì trẻ vẫn có thể được cải thiện, có được khả năng phát triển ổn định và hòa nhập tốt với cộng đồng.

Ngay khi nhận thấy các dấu hiệu nhận biết của trẻ sơ sinh bị tự kỷ, cha mẹ nên nhanh chóng đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa uy tín, chất lượng để được chẩn đoán cụ thể, từ đó đưa ra biện pháp khắc phục phù hợp nhất. Tùy vào mỗi trường hợp khác nhau của mỗi trẻ mà chuyên gia sẽ đưa ra những liệu pháp, các giáo dục, cải thiện để giúp trẻ phục hồi tốt những khả năng của bản thân.

Cách hỗ trợ trẻ tự kỷ phổ biến và mang lại hiệu quả nhất hiện nay đó chính là giáo tiếp và rèn luyện trẻ phát triển tốt các kỹ năng cần thiết, cụ thể như kỹ năng ngôn ngữ, giao tiếp, hành vi, nhận thức,…

Bên cạnh đó, gia đình, cha mẹ và người thân cũng nên quan tâm, chăm sóc và dành nhiều thời gian cho trẻ tự kỷ. Các bậc phụ huynh nên tham vấn kỹ lưỡng cùng với chuyên gia để biết được biện pháp hỗ trợ, tương tác với trẻ hiệu quả tại nhà, góp phần giúp trẻ cải thiện tốt hơn.

Các dấu hiệu của trẻ bị tự kỷ có thể xuất hiện sớm ngay từ giai đoạn sơ sinh nên cha mẹ cần phải chú ý quan sát để kịp thời phát hiện và hỗ trợ trẻ. Mong rằng qua những chia sẻ trong bài viết này, bạn đọc có thể hiểu hơn về chứng tự kỷ và có biện pháp can thiệp phù hợp với trẻ nhỏ, giúp trẻ phát triển tốt và hòa nhập hơn với cộng đồng.

Có thể bạn quan tâm:

• Trẻ tự kỷ có hay cười không? Giải đáp thắc mắc
• Tại sao trẻ tự kỷ khó ngủ? Tìm hiểu cách khắc phục
• Tự kỷ điển hình, không điển hình: Biểu hiện và cách điều trị
• Trẻ tự kỷ sợ gì? Những điều khiến trẻ hoảng sợ cần lưu tâm