Tự kỷ thoái lui (rối loạn Heller): Hiếm gặp nhưng nghiêm trọng

Tự kỷ thoái lui là một trong các dạng tự kỷ hiếm gặp với đặc trưng là các triệu chứng khởi phát muộn ở trẻ em, thường là sau khoảng 3 tuổi. Hội chứng này diễn biến rất phức tạp và gây nên nhiều tác động, hậu quả đối với nhiều khía cạnh đời sống khác nhau của trẻ nhỏ.

Tự kỷ thoái lui là gì?

Tự kỷ thoái lui hay còn được gọi với nhiều tên khác như hội chứng Heller, tự kỷ thoái triển, tự kỷ có hồi quy, tự kỷ thụt lùi hoặc rối loạn tâm thần tan rã. Đây là một trong các tình trạng khác hiếm gặp nhưng lại có khả năng gây ra nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe, đời sống và sự phát triển tự nhiên của nhiều trẻ nhỏ.

Theo đó, những đứa trẻ mắc phải chứng tự kỷ này thường có xu hướng khởi phát muộn các triệu chứng đặc trưng. Trẻ có thể được sinh ra và phát triển một cách bình thường trong những năm tháng đầu đời nhưng sau đó lại mất dần khả năng ngôn ngữ, tương tác xã hội mà không thể xác định rõ về nguyên nhân.

Tình trạng bệnh lý này thường xảy ra phổ biến ở trẻ từ 15 đến 30 tháng tuổi và nó có thể xuất hiện một cách đột ngột hoặc suy giảm theo thời gian. Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy, có từ khoảng 20 đến 50% các trường hợp tự kỷ rơi vào dạng tự kỷ thoái lui.

Lúc này trẻ sẽ dần bị suy giảm về khả năng ăn nói, mất dần ngôn ngữ, khó khăn trong việc giao tiếp bằng ánh mắt, cử chỉ,…Một số trường hợp trẻ sẽ có xu hướng chống chọi và đấu tranh để lấy lại những kỹ năng đang dần bị “thoái lui” nhưng không thành công.

Dựa vào nghiên cứu thì tự kỷ thoái lui hiện đang được xem vào nhóm các rối loạn phát triển lan tỏa (PDDs) và có sự liên quan mật thiết đối với chứng rối loạn tự kỷ. Đây là một trong các tình trạng hiếm gặp khiến cho khả năng phát triển của trẻ dần bị thụt lùi và thường khởi phát ở trẻ mạnh khỏe từ 2 đến 10 tuổi nhưng không thể phát hiện ra những bất thường về thể chất lẫn tinh thần.

Dấu hiệu nhận biết tự kỷ thoái lui

Đối với các chứng tự kỷ thông thường thì những triệu chứng đặc trưng, các khiếm khuyết về ngôn ngữ, giao tiếp, hành vi của trẻ nhỏ sẽ được biểu hiện ngay từ bé, thậm chí là khi vừa mới sinh ra. Tuy nhiên, đối với những trường hợp trẻ tự kỷ thoái lui thì trẻ vẫn có khả năng phát triển kỹ năng bình thường trong khoảng thời gian đầu đời nhưng sau đó sẽ dần bị suy giảm hoặc mất đi hoàn toàn.

Theo đánh giá của các chuyên gia thì trẻ tự kỷ thoái lui thường sẽ có ít nhất khoảng 2 năm đầu đời phát triển ổn định về các khía cạnh của đời sống. Cụ thể trẻ vẫn có thể học ngôn ngữ, sử dụng lời nói để giao tiếp, sử dụng các kỹ năng vận động, ánh mắt để phục vụ tốt cho nhu cầu tương tác, kết nối xã hội,

Tuy nhiên, sau quá trình phát triển ngắn hạn này thì trẻ sẽ dần mất đi các kỹ năng vốn đã được học, chủ yếu là từ 3 đến 4 tuổi, một số trường hợp có thể khởi phát chậm hơn nhưng sẽ diễn ra trước năm 10 tuổi. Lúc này trẻ sẽ dần mất đi ngôn ngữ, không thể sử dụng lời nói để diễn tả các mong muốn, suy nghĩ của bản thân và bị hạn chế trong việc sử dụng ánh mắt, cử chỉ chân tay để giao tiếp, tương tác hiệu quả.

Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy rằng, tỷ lệ tự kỷ thoái lui ở bé trai thường sẽ cao gấp 8 lần so với bé gái và cứ trong khoảng 100.000 đứa trẻ thì có 1 trẻ mắc phải chứng tự kỷ nguy hiểm này. Để có thể hỗ trợ khắc phục và can thiệp hiệu quả cho trẻ trong giai đoạn đầu thì các bậc phụ huynh cũng cần tìm hiểu, nắm rõ một số biểu hiện đặc trưng như sau:

• Tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ dần yếu đi, trước đây trẻ có thể nói rất nhiều nhưng khi đến 2-3 tuổi thì bắt đầu trở nên ít nói, không nói chuyện, không tương tác.
• Trẻ có xu hướng thờ ơ, không quan tâm đến các âm thanh, tiếng động bên ngoài.
• Trẻ không phản ứng và đáp lại khi được người khác gọi tên.
• Trẻ bị hạn chế về sở thích, chỉ chơi và quan tâm đến một hoặc một số đồ chơi, lĩnh vực nhất định.
• Nhạy cảm với những âm thanh, tiếng động lạ, có thể trở nên hoảng sợ, kích động quá mức về một điều gì đó.
• Không sử dụng ánh mắt hay các cử chỉ tay chân để giao tiếp.
• Mất tập trung, giảm chú ý.
• Không tương tác bằng các cử chỉ phi ngôn ngữ như gật đầu, lắc đầu, mỉm cười,…
• Có các hành vi khác lạ, thường xuyên lặp đi lặp lại một cách rập khuôn như đi nhón gót, xoay tròn, lắc lư, đếm ngón tay, vỗ tay,…

Tốc độ thoái lui của mỗi trẻ nhỏ sẽ khác nhau, có những trẻ sẽ dần mất đi các kỹ năng phát triển ban đầu nhưng cũng có các trường hợp đột ngột biến mất một cách nhanh chóng, không có dấu hiệu cảnh báo trước. Theo như số liệu thống kê cho biết rằng, có đến hơn 70% các trường hợp tự kỷ thoái lui mất ngôn ngữ kéo theo sự suy giảm nghiêm trọng về kỹ năng giao tiếp, tương tác xã hội.

Tự kỷ thoái lui khởi phát do đâu?

Tự kỷ thoái lui hiện vẫn chưa được tìm hiểu cụ thể về nguyên nhân bởi đây là một trạng thái suy giảm về chức năng khiến trẻ em mất dần sự phát triển bình thường trước đó. Nhận thấy sự khởi phát của các triệu chứng tự kỷ thường sẽ diễn ra trong khoảng vài ngày, vài tháng hoặc có thể xuất hiện đột ngột, nhanh chóng.

Một số ý kiến của các nhà khoa học cho biết đây có thể là tình trạng của chứng sa sút trí tuệ thời thơ ấu bởi sự lắng đọng của amyloid diễn ra bên trong não bộ khiến cho các hoạt động của cơ thể dần bị rối loạn và thay đổi. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu cũng nhận thấy rằng, nguyên nhân có thể gây nên tình trạng tự kỷ thoái lui ở trẻ em có thể là sự mất cân bằng trong quá trình sản xuất năng lượng bên trong tế bào. Cụ thể là sự gia tăng mạnh mẽ của stress oxy hóa và các tổn thương nghiêm trọng của ty thể khiến cho não bộ không được cung cấp đầy đủ năng lượng cần thiết.

Cùng với đó, một vài cuộc nghiên cứu khoa học cũng nhận thấy về sự liên quan của cơ chế học thần kinh đối với sự hình thành của tự kỷ thoái lui. Các chuyên gia cho biết rằng, có đến hơn 50% các trường hợp trẻ em mắc phải chứng tự kỷ này có sự bất thường về điện não đồ (EEG). Ngoài ra, một số giả thuyết còn cho rằng, tự kỷ thoái lui có khả năng bị ảnh hưởng từ hiện tượng co giật hoặc các rối loạn chức năng miễn dịch ở trẻ.

Tự kỷ thoái lui có nguy hiểm không?

Theo đánh giá của các chuyên gia thì tự kỷ thoái lui tuy là tình trạng hiếm gặp nhưng lại có mức độ nghiêm trọng, nguy hiểm hơn so với các dạng rối loạn phát triển khác thường xuất hiện ở trẻ em. Các triệu chứng của bệnh thường không khởi phát trong giai đoạn sớm và diễn ra một cách bất thường nên dễ gây nên những cản trở to lớn đối với sinh hoạt đời sống và cả tâm lý của nhiều trẻ nhỏ.

Hiểu theo cách đơn giản nhất thì khi sự thoái lui biểu hiện càng rõ ràng thì tự kỷ sẽ càng có xu hướng phát triển nghiêm trọng, nặng nề hơn trong tương lai. Những khiếm khuyết về ngôn ngữ, giao tiếp, khả năng tương tác sẽ dần bị mất đi khiến cho trẻ không thể duy trì tốt đời sống lành mạnh, có nhiều nguy cơ mất kết nối với xã hội.

Những trẻ bị tự kỷ thoái lui cần nhận được nhiều sự quan tâm, chăm sóc hơn của gia đình và xã hội. Đồng thời, quá trình can thiệp, giáo dục của trẻ cũng gặp nhiều khó khăn, cản trở hơn so với các nhóm tự kỷ khác. Vì thế, các bậc phụ huynh cần phải chú ý nhiều hơn để kịp thời phát hiện ra các dấu hiệu bất thường, nhanh chóng can thiệp hiệu quả để giúp trẻ phục hồi tốt các kỹ năng cần thiết.

Cách khắc phục chứng tự kỷ thoái lui

Tương tự như quá trình hỗ trợ tự kỷ, trẻ tự kỷ thoái lui cũng sẽ được ưu tiên áp dụng các biện pháp can thiệp giáo dục để giúp trẻ dần cải thiện và phục hồi tốt các kỹ năng khiếm khuyết, nâng cao những năng lực vốn có để dễ dàng hòa nhập với cộng đồng. Tùy vào tình trạng bệnh của mỗi trẻ nhỏ mà các chuyên gia sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trong việc đưa ra phác đồ điều trị khác nhau, bên cạnh việc giáo dục thì trị liệu tâm lý, sử dụng thuốc cũng có thể được chỉ định hiệu quả đối với một số trường hợp nhất định.

Cụ thể một số biện pháp thường được hỗ trợ áp dụng như:

1. Phân tích hành vi ứng dụng (ABA)

Đây là một trong các phương pháp thường được ưu tiên áp dụng dành cho các trường hợp trẻ bị tự kỷ, trong đó có tự kỷ thoái lui. Các chuyên gia sẽ hỗ trợ giúp trẻ dần điều chỉnh và thay đổi tốt về hành vi không phù hợp để giúp trẻ hình thành những thói quen tích cực, đúng với mong muốn của bản thân.

Biện pháp này đã được ứng dụng rất phổ biến đối với nhiều trường hợp trẻ khác nhau và mang đến thành công, hiệu quả nhất định của người bệnh. Theo khảo sát nhận thấy rằng, có đến gần 90% các trường hợp trẻ tự kỷ, tự kỷ thoái lui cải thiện tốt nhờ vào quá trình phân tích hành vi ứng dụng.

2. Âm ngữ trị liệu

Như đã chia sẻ, phần lớn những trẻ tự kỷ thoái lui sẽ dần bị suy giảm nghiêm trọng về mặt ngôn ngữ, giao tiếp, tương tác xã hội bằng lời nói. Chính vì thế, âm ngữ trị liệu được xem như một biện pháp giáo dục, can thiệp cần thiết và quan trọng để giúp trẻ dần phục hồi và cải thiện tốt khả năng đã bị khiếm khuyết.

Đối với những trẻ gặp khó khăn trong việc phát triển và sử dụng ngôn ngữ, thậm chí là mất dần lời nói thì âm ngữ trị liệu sẽ giúp trẻ dần cải thiện, rèn luyện tốt kỹ năng giao tiếp hiệu quả tùy vào mức độ đáp ứng và độ tuổi của trẻ. Quá trình này cần sự nhẫn nại, kiên trì trong thời gian dài mới có thể giúp trẻ nâng cao tốt kỹ năng giao tiếp bằng lời nói, từ đó tạo dựng sự tương tác tích cực với mọi người xung quanh.

3. Điều hòa cảm giác

Bên cạnh sự suy giảm nghiêm trọng về ngôn ngữ, giao tiếp lời nói thì trẻ tự kỷ thoái lui còn có khả năng phải đối diện với một số rối loạn chức năng xử lý cảm giác. Cụ thể trẻ có thể trở nên nhạy cảm hơn về các cảm giác như thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác. Những trường hợp này trẻ sẽ cảm thấy nhạy cảm với âm thanh, áng sáng, một số loại thực phẩm ăn uống hoặc có xu hướng không muốn ôm ấp, tiếp xúc da thịt với bất kỳ ai.

Với điều hòa cảm giác, trẻ nhỏ sẽ dần được tiếp xúc với nhiều liệu pháp giúp cải thiện các giác quan để gia tăng sự kết nối với môi trường và xã hội. Tùy vào tình trạng rối loạn và mức độ suy giảm về các giác quan mà chuyên gia cũng sẽ cân nhắc để đưa ra những liệu pháp can thiệp, cải thiện hiệu quả nhất cho từng trẻ nhỏ.

4. Điều trị bằng thuốc

Đối với một số trường hợp cần thiết, đặc biệt là tình trạng trẻ có xuất hiện các hành vi tiêu cực, mất kiểm soát và có kèm theo các rối loạn tâm thần khác nhau trầm cảm, lo âu thì sẽ được cân nhắc sử dụng thêm một vài loại thuốc hỗ trợ. Các loại thuốc được chỉ định sử dụng chỉ có công dụng tốt trong việc kiểm soát, làm thuyên giảm các triệu chứng nguy hiểm chứ hoàn toàn không giúp điều trị tận gốc chứng tự kỷ thoái lui ở trẻ nhỏ.

Một số loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc an thần khi được kê đơn sẽ kèm theo các chỉ dẫn sử dụng chi tiết để bệnh nhân có thể dùng thuốc một cách an toàn. Các bậc phụ huynh cần phải đặc biệt chú ý và theo dõi quá trình dùng thuốc của trẻ để tránh gây ra những tác dụng phụ hoặc ảnh hưởng nguy hiểm trong thời gian can thiệp.

Thông tin bài viết trên đây đã giúp bạn đọc hiểu thêm về tình trạng tự kỷ thoái lui ở trẻ em. Tuy đây là một vấn đề sức khỏe hiếm gặp nhưng có khả năng gây ra nhiều ảnh hưởng và hệ lụy nghiêm trọng đối với trẻ nhỏ. Các bậc phụ huynh cần phải chú ý quan sát và kịp thời phát hiện ra những dấu hiệu bất thường, nhất là trong giai đoạn 2 đến 3 tuổi để có biện pháp khắc phục, giáo dục cải thiện phù hợp cho trẻ.

Có thể bạn quan tâm:

• Trẻ không phản ứng khi gọi tên có phải biểu hiện tự kỷ?
• Những nhu cầu của trẻ tự kỷ bố mẹ cần đặc biệt quan tâm
• Trẻ tự kỷ có nói được không? Cách giúp bé phát triển ngôn ngữ
• Trẻ thích chơi một mình có phải dấu hiệu của bệnh tự kỷ?