Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có sao không? Cần làm gì?

Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có sao không là điều rất nhiều phụ huynh băn khoăn khi thấy con không chịu giao tiếp cho dù con có thể hiểu và thực hiện những điều cha mẹ yêu cầu. Theo tiến trình phát triển bình thường thì trẻ lên 2 đã có thể bi bô nói chuyện, bắt đầu hỏi cha mẹ rất nhiều về thế giới xung quanh. Vì thế nếu thấy con ở giai đoạn này con vẫn chưa biết nói, gia đình cần đưa con đến bệnh viện để thăm khám càng sớm càng tốt.

Trẻ 2 tuổi chưa biết nói là bình thường hay bất thường?

Quá trình hình thành và phát triển của trẻ nhỏ là một hành trình rất dài và luôn có những sự thay đổi từng ngày và cha mẹ luôn phải theo dõi và nắm bắt. Tiến trình phát triển của mỗi đứa trẻ là khác nhau tuy nhiên hầu hết đều không cách biệt quá nhiều so với các giai đoạn chung đã được nghiên cứu. Phụ huynh cần nắm chắc chắn các giai đoạn phát triển bình thường của trẻ để soi chiếu và phát hiện ra những vấn đề bất thường của con.

Theo các chuyên gia, ngay từ những năm tháng đầu đời, trẻ đã bắt đầu có những phản ứng với âm thanh, tiếng nói xung quanh. Có thể thấy rõ ràng rằng  các con hoàn toàn có thể nhận diện cha mẹ thông qua tiếng nói, bày tỏ sự vui mừng khi nghe thấy những tiếng gọi thân thuộc này. Trẻ trên 8 tháng đã bắt đầu phát âm được các từ cơ bản như ba, ma, măm nhưng âm thanh chưa quá rõ ràng.

Nhiều phụ huynh khi thấy trẻ 2 tuổi chưa biết nói nhưng lại chủ quan, cho rằng chỉ là do con chậm hơn các bạn. Thực tế thì trẻ trên 1 tuổi đã bắt đầu bi bô tập nói, có thể nói được từ đơn và đến 2 tuổi đã bắt đầu ghép được các từ để tạo các câu dài hơn, biết đặt câu hỏi, hiểu và nói được ít nhất khoảng 50 từ, có thể hiểu hoặc đưa ra các câu lệnh đơn giản.

Trẻ bước sang tuổi thứ 2 là giai đoạn con có những nhận thức rõ ràng hơn, bắt đầu hỏi nhiều hơn để tò mò và khám phá thế giới xung quanh. Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có sao không, là bình thường hay bất thường thì đây hoàn toàn có thể là các triệu chứng bất thường liên quan đến chậm nói hoặc hàng loạt các vấn đề nguy hiểm khác mà phụ huynh không được chủ quan.

Trẻ 2 tuổi chưa biết nói hoàn toàn là bất thường nếu con có những dấu hiệu như sau

• 2 tuổi nhưng trẻ chưa nói rõ từ đơn hoặc cũng không ghép được 2 từ để thành một câu nói
• Vốn từ chỉ trong khoảng 15 từ
• Con không tương tác với lời nói của cha mẹ, không quay đầu khi được gọi tên hoặc không nhìn vào mắt cha mẹ hay người khác khi họ đang nói
• Con không thể dùng lời nói để diễn đạt các nhu cầu của bản thân
• Thường dùng các chỉ trỏ để diễn tả ý muốn, nếu không được hiểu ý thường có xu hướng tức giận, cáu gắt..
• Rất ít khi chủ động giao tiếp trừ các trường hợp cần thiết
• Có thể có xu hướng nhại lại lời người khác
• Không gọi tên được các bộ phận trên cơ thể dù cha mẹ đã dạy và hỏi lại nhiều lần

Cần chú ý rằng trẻ chậm nói không có nghĩa là trẻ sẽ chậm phát triển hay chậm nhận thức. Có những trẻ vẫn phát triển chiều cao, cân nặng như bình thường, con vẫn có thể hiểu được ý nói từ người khác, chỉ là con không chịu giao tiếp và không chủ động nói. Bởi thế nhiều phụ huynh, đặc biệt là những người lớn thường cho rằng con cháu mình bình thường và không chịu đi thăm khám khiến các vấn đề của trẻ trở nên nghiêm trọng hơn.

Tất nhiên như đã nói, lộ trình phát triển của từng đứa trẻ sẽ hoàn toàn khác biệt nhau, việc trẻ có biết nói hay không đôi khi cũng bị ảnh hưởng từ gia đình hay tính cách. Chẳng hạn nếu gia đình toàn những người ít nói, không giao tiếp với nhau, trẻ hướng nội thì cũng cũng có thể ít nói. Tuy nhiên nếu trẻ đã 2 tuổi mà chưa biết nói, không bi bô mỗi ngày, không dùng lời nói để diễn tả được các nhu cầu cơ bản thì phụ huynh hoàn toàn nên đưa con đi khám.

Trẻ 2 tuổi chưa biết nói do nguyên nhân nào

Một thống kê chỉ ra hiện nay việc trẻ 2 tuổi chưa biết nói có xu hướng tăng mạnh hơn trước đây do rất nhiều nguyên nhân. Thậm chí các yếu tố này xuất phát từ chính lối sống trong gia đình nhưng phụ huynh hoàn toàn không hề hay biết và vẫn để nó diễn ra từng ngày nên mới khiến cho các tình trạng chậm nói của con nghiêm trọng hơn.

Có rất nhiều nguyên nhân khiến cho trẻ 2 tuổi chưa biết nói, chẳng hạn

• Do thiếu sự quan tâm của gia đình: theo các chuyên gia, có rất nhiều trẻ lên 2, lên 3 nhưng vẫn chưa nói sõi nhưng hoàn toàn không phải do mắc bệnh mà là do thiếu sự quan tâm từ gia đình. Cha mẹ thay vì tương tác, trò chuyện, dỗ dành con thì lại cho con ngồi xem TV, xem điện thoại để con ngồi yên, không quậy phá. Hoặc để giữ con ngồi yên và ăn nhiều cơm hơn, phụ huynh cũng thường sẽ mở điện thoại cho con xem. Dần dần điều này sẽ hình thành thói quen, chỉ cần con khóc hay quấy là phụ huynh sẽ đưa con điện thoại. Trẻ khi xem TV, vô tuyến quá nhiều sẽ lười nói chuyện với cha mẹ, chỉ lên tiếng hoặc quấy khóc để đòi điện thoại. Đặc biệt nếu phụ huynh thường cho con tiếp xúc với các chương trình nước ngoài, nhiều ngôn ngữ khác nhau còn khiến trẻ bị rối loạn ngôn ngữ. Sự thờ ơ, thiếu quan tâm từ cha mẹ cũng là nguyên nhân khiến cho rất nhiều trẻ bị chậm nói hiện nay.
• Thiếu tương tác xã hội: Nhiều trẻ đến 2 tuổi vẫn chưa biết nói chính bởi gia đình quá bảo bọc, không muốn con ra ngoài, chỉ luôn giữ con trong nhà, điều này làm cản trở các giao tiếp xã hội khiến trẻ chậm phát triển về khả năng giao tiếp, nói chuyện hay ngôn ngữ. Thực kế còn cho thấy trong thời điểm đại dịch covid xuất hiện, tỷ lệ trẻ bị chậm nói tăng lên đồng thời những trẻ đang điều trị chậm nói trước đó cũng không cải thiện được các triệu chứng vì thiếu sự giao tiếp ngoài xã hội, ở trong nhà quá nhiều.
• Do các bệnh về thính giác: trẻ bị điếc bẩm sinh, trẻ bị thủng màng nhĩ, viêm tai mãn tính hay các bệnh lý về thính giác khác thường cũng có khả năng nói, khả năng ngôn ngữ kém phát triển hơn bình thường. Bởi khi trẻ không thể nghe rõ sẽ không xác định được ngôn ngữ, không hiểu được chính xác lời nói của người khác và cũng không thể dùng lời nói để diễn tả nhu cầu của bản thân
• Bệnh về miệng: trẻ bị sứt môi hở hàm ếch, dính thắng lưỡi cũng dễ gặp phải các vấn đề khiến con khó phát âm, phát âm không rõ ràng và dễ đến chậm nói hơn bạn bè đồng trang lứa
• Các vấn đề về não bộ: Vùng não chịu trách nhiệm về ngôn ngữ, lời nói nếu bị tổn thương cũng hoàn toàn có thể khiến trẻ chậm trong vấn đề nào. Các tổn thương về não bộ có thể xuất hiện do quá trình sinh nở gặp vấn đề, bị va đập hay do lối sống tiêu cực của mẹ được hình thành từ giai đoạn mang thai.
• Trẻ tự kỷ: đây là một rối loạn phát triển bẩm sinh nguy hiểm khiến trẻ gặp các khiếm khuyết trong vấn đề nhận thức và giao tiếp cùng một số ảnh hưởng đặc biệt khác. Trẻ tự kỷ đều không thích giao tiếp, không nhìn vào mắt người khác khi giao tiếp, không quay đầu khi nghe người khác gọi tên, nhạy cảm với âm thanh và tiếng động.. Hầu hết người tự kỷ đều chậm nói và kém trong các hoạt động tương tác xã hội tuy nhiên không phải trẻ nào chậm nói cũng là tự kỷ. Trẻ 2 tuổi chưa biết nói rất có thể do tự kỷ nhưng thường được phát hiện rất muộn do sự chủ quan của gia đình.

Phụ huynh cần làm gì nếu trẻ 2 tuổi chưa nói được?

Dù trẻ bị chậm nói do bất cứ nguyên nhân nào, có phải do bệnh lý hay không thì tình trạng này nếu kéo dài đều sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng đến quá trình phát triển toàn diện của trẻ nhỏ. Bởi khi con không giao tiếp được với cha mẹ, không biết bày tỏ ý kiến của mình thì sẽ rất khó để hòa nhập được với cuộc sống bên ngoài, thường xuyên sợ hãi nếu đến nơi đông và cũng khó có thể đến các trường học bình thường vì chậm hơn các bạn bè đồng trang lứa.

Khi phát hiện thấy trẻ 2 tuổi vẫn chưa biết nói, phụ huynh cần nhanh chóng thực hiện những điều sau

• Nhanh chóng đưa con đến các trung tâm y tế liên quan để thăm khám và tìm chính xác nguyên nhân. Với trẻ chậm nói phụ huynh có thể đưa con đến bệnh viện nhi trung ương, các phòng khám chuyên về trị liệu ngôn ngữ…  Trẻ có thể chậm nói do nhiều nguyên nhân và cần làm đầy đủ các xét nghiệm lâm sàng, các bài test hay các kiểm  chuyên môn mới có thể xác định chính xác.
• Thực hiện theo các hướng dẫn và chỉ định chuyên môn từ bác sĩ và các chuyên gia. Việc điều trị cho trẻ chậm nói cần đòi hỏi phải thực hiện đúng phương pháp, đúng với tình trạng của con để có hiệu quả tốt nhất.
• Đưa con đến các trung tâm giáo dục đặc biệt, trung tâm trị liệu ngôn ngữ cho trẻ. Điều này sẽ cực kỳ cần thiết cho những trẻ tự kỷ hay trẻ bị điếc để nâng cao nhận thức, cải thiện các khiếm khuyết về trí tuệ, cảm xúc để con có thể dần hòa nhập với cuộc sống. Mặt khác trẻ tự kỷ hay vị điếc nếu tham gia vào các môi trường giáo dục bình thường cũng dễ không theo kịp bạn bè hay bị bắt nạt nên gia đình cũng hoàn toàn có thể cho con theo học tại các trường giáo dục chuyên biệt để tạo cho con môi trường học tập tốt hơn. Trẻ 2 tuổi chưa biết nói do các nguyên nhân khách quan cũng cần được học tập, rèn luyện kỹ năng nói chuyện, sử dụng ngôn ngữ giao tiếp từ sớm để có thể bắt kịp với các tiến trình phát triển bình thường như bạn bè đồng trang lứa
• Tuyệt đối để trẻ tránh xa điện thoại, TV cũng như các thiết bị công nghệ khác. Việc này có thể gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn đầu nếu trước đó con đã quá phụ thuộc vào các thiết bị công nghệ này. Tuy nhiên phụ huynh cần cố gắng kiểm soát, dỗ dành con, kiên quyết để tránh tình trạng vì con quá khóc lóc, ăn vạ mà đưa điện thoại cho sử dụng “một chút”. Nếu phụ huynh không kiên quyết sẽ không thể nào giúp trẻ được.
• Phụ huynh cần luôn đồng hành với con trong suốt quá trình điều trị chậm nói. Tăng cường tương tác nói chuyện với con, thực hiện các bài tập cho trẻ chậm nói, dỗ dành con, đưa con đến nơi đông người để gia tăng khả năng giao tiếp hay các tương tác xã hội.

Theo các chuyên gia, sự đồng hành của gia đình chính là một trong những điều kiện tiên quyết giúp cải thiện tình trạng trẻ 2 tuổi chưa biết nói. Gia đình tuyệt đối không nên phó mặc cho con bác sĩ hay thầy cô giáo tại các trung tâm giáo dục đặc biệt mà nên dành thời gian bên con nhiều hơn. Các chuyên gia cũng khuyến khích gia đình không nên cho trẻ chậm nói học nội trú mà nên dành thời gian để chăm sóc con tại nhà, cùng học với con thì sẽ mang đến nhiều hiệu quả tốt hơn.

Nói chung, trẻ 2 tuổi chưa biết nói có thể do rất nhiều nguyên nhân với mức độ nguy hiểm khác nhau. Gia đình khi thấy con có bất cứ triệu chứng bất thường nào trong suốt giai đoạn phát triển đều cần đưa con đến bệnh viện thăm khám ngay từ sớm, tuyệt đối không được chủ quan hay chần chừ. Dù với bất cứ nguyên do nào càng phát hiện và điều trị sớm sẽ càng tốt cho quá trình trưởng thành và phát triển toàn diện cho trẻ nhỏ.

Có thể bạn quan tâm:

• Tăng động giảm chú ý ở trẻ (ADHD) và các phương pháp can thiệp
• 6 Cách dạy trẻ tăng động giảm chú ý được các chuyên gia đúc kết